Sinds 1 januari 2012 geldt er in het Vlaams Gewest een vrijstelling van schenkingsrechten voor de schenking van een familiale onderneming of voor de schenking van aandelen van een familiale vennootschap. Daarnaast bestaat er een gunsttarief voor de vererving ervan. De voorwaarden voor de beide regelingen zijn dezelfde. Na ruim een jaar ervaring met deze regeling is het tijd voor een korte terugblik.

Deze regeling draait de uitgangspunten van de voorheen geldende regeling om: tegenwoordig krijgt men voor een schenking van een familiebedrijf een vrijstelling, terwijl men voor de vererving al naargelang het geval drie of zeven procent successierechten moet betalen. De Vlaamse regering wil er hierdoor voor zorgen dat de continuïteit van een onderneming niet in het gedrang komt door een overlijden van de bedrijfsleider en dat deze laatste tijdig nadenkt over de toekomst van zijn onderneming.

Modaliteiten

Het is dan ook met het oog op deze laatste bekommernis dat de Vlaamse overheid het toelaat voorwaarden te verbinden aan een schenking van een familiale onderneming of vennootschap. Zo kan de onderneming worden geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik in hoofde van de schenker(s).

Daarnaast is het niet nodig dat men een onderneming slechts aan één familielid schenkt. Ook is het mogelijk om een onderdeel te schenken. Maar wil de schenker later een tweede deel schenken, dan moet ook dat deel op zich als bedrijf zelfstandig kunnen bestaan om gebruik te kunnen maken van het gunsttarief.

Controle

Het is vereist dat de schenker de onderneming persoonlijk uitbaat, dus de controle uitoefent. Dat kan al dan niet samen met zijn/haar echtgenoot of wettelijk of feitelijk samenwonende, of met andere familieleden. Bij de schenking is het vereist dat, naast de eigendom van de onderneming, ook de controle wordt overgedragen. Desondanks is het, mits bepaalde modaliteiten, mogelijk dat de schenker de controle nog een bepaalde tijd kan behouden.

Continuïteit

Een exploitatie moet minstens drie jaar na de schenking of vererving worden voortgezet. Het is niet vereist dat dit dezelfde exploitatie is, noch dat dit door de begiftigde gebeurt. Deze periode van drie jaar zal door de Vlaamse Belastingdienst worden gecontroleerd.

Activiteit

De onderneming die geschonken wordt, moet als maatschappelijk doel, doch niet als voornaamste doel, het uitoefenen van een nijverheids-, handels-, ambachts- of landbouwactiviteit of vrij beroep hebben. Patrimoniumvennootschappen vallen hier dus niet onder, maar managementvennootschappen zijn niet per definitie uitgesloten. Zolang er een economische activiteit is die daadwerkelijk wordt uitgevoerd, voldoet een vennootschap aan deze voorwaarde. Een loutere doelomschrijving in de statuten volstaat evenwel niet.

Activa bestemd voor beroepsmatig gebruik

Het is enkel mogelijk beroepsmatige activa te schenken. Het gaat om vaste of immateriële activa die door de ondernemer aangewend worden voor ondernemingsdoeleinden. De gunstregeling is ruimer en behelst eveneens vlottende activa. Schuldvorderingen - zoals rekeningen-courant - zijn daarentegen, in tegenstelling tot de oude regeling, uitgesloten. Het kan in dit verband noodzakelijk zijn uw vroegere planning, op basis van de regeling zoals die gold voor 1 januari 2012, te (laten) herzien.

Ook onroerende goederen die gebruikt worden voor de exploitatie (dus geen onroerende goederen die gebruikt worden voor bewoning) vallen onder de gunstregeling. Onroerende goederen hoofdzakelijk gebruikt voor bewoning worden door de Vlaamse Belastingdienst uitgesloten van de gunstregeling.

Aandelen - familiale vennootschap

Zowel aandelen, volgens het Decreet “deelbewijzen met stemrecht die een deel van het maatschappelijke kapitaal vertegenwoordigen”, als certificaten van aandelen van een familiale vennootschap vallen onder de gunstregeling. Winstbewijzen zijn uitgesloten van de gunstregeling omdat die geen kapitaal vertegenwoordigen. De schenker moet (samen met zijn familie) volle eigenaar zijn van minstens 50% van de stemgerechtigde aandelen van de te schenken familiale vennootschap. Afhankelijk van participaties die de schenker heeft samen met andere familieleden verandert het percentage.

Formaliteiten

De schenking moet gebeuren bij authentieke akte (die nochtans niet verplicht in België moet worden verleden, maar dat heeft wel gevolgen), waarbij een origineel attest van vrijstelling wordt gevoegd dat de Vlaamse Belastingdienst heeft toegekend aan de schenker. Dit attest moet zowel bij een schenking als bij een overlijden worden aangevraagd.

Verdachte periode

Wanneer een schenking van aandelen van een familiale onderneming niet werd geregistreerd in België, geldt er een verdachte periode van zeven jaar. Dit betekent concreet dat wanneer de schenker binnen zeven jaar na de schenking overlijdt, de waarde van de aandelen opgeteld wordt bij de belastbare grondslag voor de berekening van de successierechten.

Uiteraard kan, wanneer wordt voldaan aan de voorwaarden, gebruik gemaakt worden van het gunsttarief voor de vererving van de familiale onderneming. Deze zevenjarige periode geldt enkel voor niet ter registratie aangeboden schenkingen van familiale ondernemingen die voldoen aan de voorwaarden van de nieuwe gunstregeling. Voor geschonken aandelen van ondernemingen die niet voldoen aan de voorwaarden van de gunstregeling geldt deze periode dan weer niet.

Besluit

Al met al kunnen we concluderen dat de Vlaamse overheid duidelijk inzet op planning bij leven. Desondanks is te betreuren dat een regeling die continuïteit nastreeft redelijk frequent wijzigt. Zeker omdat bijvoorbeeld de materie van de verdachte periode toch niet even goed doordacht is. Ook de vraag wat er moet gebeuren met planningen gemaakt onder de oude gunstregeling is niet geheel beantwoord.

(Bovenstaande bijdrage kwam tot stand in samenwerking met SBB Accountants & Adviseurs. Meer info: www.sbb.be)