Een zelfstandige heeft in principe geen recht op werkloosheidsuitkeringen. De gefailleerde zelfstandige kan toch aankloppen bij de RVA als hij loontrekkende was voor de start van zijn zelfstandige hoofdactiviteit. Het eerste wat hij dus moet doen, is controleren of hij op een werkloosheidsvergoeding recht heeft.

Als op de dag van het faillissementsvonnis de zelfstandige activiteit (hoofdberoep) minstens zes maanden en maximum vijftien jaar heeft geduurd, dan kunnen er werkloosheidsuitkeringen worden uitgekeerd. Weliswaar op voorwaarde dat de gefailleerde lang genoeg werknemer was voor de start van de zelfstandige activiteit:

Leeftijd Vereiste activiteit als werknemer

Jonger dan 36 312 dagen (= 1 jaar) in de loop van de 18 maanden die voorafgaan aan de aanvraag om uitkeringen

36 tot 50 468 dagen (= 1,5 jaar) in de loop van de 27 maanden die voorafgaan aan de aanvraag om uitkeringen

Ouder dan 50 624 dagen (= 2 jaar) in de loop van de 36 maanden die voorafgaan aan de vraag om uitkeringen

De ex-zelfstandige moet zich dan inschrijven bij de VDAB (Vlaanderen) of Actiris (Brussel) en onmiddellijk een aanvraag indienen tot het bekomen van financiële steun (bij de werkloosheidsdienst van ACV, ABVV of ACLVB of de Hulpkas voor werkloosheidsuitkering. De RVA zal nadien een beslissing nemen.

Als de gefailleerde geen aanspraak kan maken op een werkloosheidsvergoeding, kan hij een aanvraag indienen om van de faillissementsverzekering te genieten.

Faillissementsverzekering

De zelfstandige kan tijdelijk een beroep doen op de sociale verzekering bij faillissement. Die maandelijkse steun wordt slechts onder bepaalde voorwaarden toegekend en kan verschillende keren tijdens zijn beroepsloopbaan worden ingeroepen. De totale periode over de hele loopbaan mag niet meer dan twaalf maanden bedragen. Ook voor de gezinsbijslag en ziekteverzekering loopt zijn sociale bescherming dan door.

Gefailleerden, zaakvoerders, beheerders en werkende vennoten van een vennootschap in faling, zelfstandigen die een collectieve schuldenregeling hebben bekomen, goedgekeurd door een rechtbank, en zelfstandigen die gedwongen werden hun activiteit stop te zetten door een allergie, een brand, een vernieling door een derde of een natuurramp hebben recht op een faillissementsverzekering.

Zelfstandigen die strafrechterlijk veroordeeld werden (bedrieglijk faillissement) of die hun onvermogendheid zelf hebben bewerkstelligd, zijn van de faillissementsverzekering uitgesloten.

De faillissementsverzekering is een maandelijkse uitkering die wordt uitbetaald van de eerste dag van de maand die volgt op het faillissementsvonnis en dit gedurende maximum twaalf maanden. Het bedrag verschilt naargelang de zelfstandige al dan niet personen ten laste heeft.

Zonder persoon ten laste bedraagt het maandbedrag (sinds 1/9/2013) 1.060,94 EUR. Met persoon ten laste gaat het (sinds 1/9/2013) om 1.403,73 EUR.

Belangrijkste toekenningsvoorwaarden voor een faillissementsverzekering zijn dat de zelfstandige minstens een jaar zelfstandige in hoofdberoep moet zijn geweest, geen vervangings- of beroepsinkomsten geniet, een hoofdverblijf in België heeft en nooit voor bankbreuk of frauduleus faillissement is veroordeeld.

De aanvraag moet hij aangetekend versturen naar het sociaal verzekeringsfonds voor het einde van het tweede kwartaal dat op het faillissementsvonnis volgt. Betrokkene voegt er ook onmiddellijk een attest bij van het ziekenfonds dat preciseert hoeveel personen ten laste zijn en een attest van de RVA waarin staat dat betrokkene geen aanspraak op een werkloosheidsuitkering kan maken.

Recht op leefloon

Als de ex-zelfstandige geen aanspraak kan maken op een werkloosheidsuitkering, noch op de faillissementsverzekering, neemt hij best contact op met het OCMW.

Het recht op maatschappelijke integratie, waarvan het leefloon een onderdeel is, is aan een aantal voorwaarden verbonden. Het leefloon is maar één van de vormen van hulpverlening van het OCMW. De opdracht van het OCMW is niet om een inkomen toe te kennen, maar wel de kans te bieden om terug zelfstandig een eigen leven in handen te nemen. Indien het mogelijk is, tracht men via een tewerkstelling de integratie in de maatschappij te verzekeren.

Voordat het OCMW beslist om het leefloon toe te kennen, zal betrokkene eerst alle nodige inlichtingen moeten verstrekken: identiteit, bedragen van eigen bestaansmiddelen en van mensen waarmee hij samen woont, samenstelling van het gezin, bezittingen, …

Voorschotten van het OCMW

Als de verschillende stappen die de betrokkene moet doorlopen als gevolg hebben dat er een langere periode verloop tussen de datum van het faillissementsvonnis en de werkelijke betaling van een uitkering (werkloosheid, faillissementsuitkering of leefloon), dan kan de getroffen ex-zelfstandige steeds aankloppen bij het OCMW om een voorschot te krijgen. (R.W.)

(Bovenstaande bijdrage kwam tot stand in samenwerking met het sociaal verzekeringsfonds Partena).

Meer info: www.partena.be.