Sinds 2013 is het aantal werknemers dat zegt stress op het werk te ervaren niet meer toegenomen. Maar het is ook niet afgenomen: momenteel kampen nog steeds twee op drie (62%) van de Belgische werknemers met overmatige stress op het werk. Tussen 2010 en 2013 steeg dit cijfer nog met 18,5%. Het aantal werknemers dat zegt stress in het algemeen te ervaren (al dan niet gelinkt aan het werk) is sinds 2013 ook niet toegenomen.

Daarnaast is het aantal gestresseerde werknemers met verschillende reële spanningsklachten van 42% in 2013 tot 54% in 2015 gestegen. Een toename dus met nagenoeg 30% in twee jaar tijd. Deze werknemers klagen onder meer over hoofdpijn, hartkloppingen en slapeloosheid, concentratieverlies, neerslachtigheid en snel kwaad worden. Deze spanningsklachten kunnen zowel het gevolg zijn van stress op het werk als van stress in de privé-sfeer.

De toegenomen intensiteit van spanningsklachten kan wijzen op langdurige stress. Want hoe langer een werknemer stress ervaart, hoe meer spanningsklachten hij zal rapporteren. Als hij die negeert, loopt hij risico op een burn-out. Maak stress en burn-out dus bespreekbaar in organisaties en treed preventief op. En als werkgevers signalen opmerken, is het aangewezen om de medewerkers voor professionele hulp door te verwijzen.

Meer emotionele belasting, minder autonomie

Van de belangrijkste werkgerelateerde stressoren vallen de toename van de fysieke en emotionele werkbelasting (bijvoorbeeld door agressie en pesten) en de afname van de autonomie die werknemers in hun job ervaren het meeste op. Hieraan gekoppeld tonen ze minder vertrouwen in hun direct leidinggevende dan in 2013. Tot slot halen ze ook steeds minder energie uit hun jobinhoud.

Andere belangrijke oorzaken van stress die rechtstreeks in verband staan met het werk, zoals werkdruk en een slecht gevoerd veranderingsbeleid, zijn nog steeds problematisch maar blijven stabiel. Tot slot staan ook loopbaanadvies en opleidingsmogelijkheden in vele organisaties nog steeds niet op punt, hoewel in 2013 al duidelijk bleek dat op dat vlak het meeste werk aan de winkel was.

De stressoren op het werk (werkbelasting, werkintensiteit, veranderingsbeleid, grensoverschrijdend gedraag, werkomgeving, job & organisatie, autonomie, team & collega’s, loopbaan, direct leidinggevende) verklaren samen ongeveer de helft van de verschillen in spanningsklachten tussen werknemers.

Voor de andere helft moeten we de oorzaken van stress dus elders zoeken: in de persoonlijkheid van de werknemer, in zijn privé-sfeer en in externe factoren zoals technologische evoluties, de mobiliteitsproblematiek en de politiek-economische context. Die maatschappelijke context bepaalt bovendien mee hoe werknemers hun stressoren op het werk beoordelen. De smartphone kan bijvoorbeeld de ervaren werkdruk beïnvloeden en de werkonzekerheid op de arbeidsmarkt maakt werknemers gevoeliger voor het veranderingsbeleid van hun werkgever.

Spanningsklachten niet zonder gevolgen

De gestegen spanningsklachten vertalen zich onder meer in sterk verminderde prestaties. Van de werknemers met verschillende spanningsklachten geeft 23% aan minder goed te presteren, tegenover 14% van hun collega’s. Minder goed presteren betekent fouten maken, doelstellingen niet halen, zich niet inzetten voor het werk, geen initiatief nemen en geen verantwoordelijkheid opnemen.

Naast verminderde prestaties brengen spanningsklachten ook nog andere kwalijke gevolgen met zich. Zo houden ze werknemers bijna driemaal langer thuis. Werknemers met weinig spanningsklachten rapporteren gemiddeld zes afwezigheidsdagen per jaar, terwijl hun meer gespannen collega’s zestien dagen thuisblijven. Ruim een derde (35%) van de werknemers met verschillende spanningsklachten wil bovendien zijn organisatie op korte of lange termijn verlaten (tegenover 19% van de minder gespannen werknemers).

En ten slotte willen werknemers met verschillende spanningsklachten gemiddeld maar tot 59 jaar blijven werken of twee jaar minder dan medewerkers met minder spanningsklachten (tot 61 jaar).

Vooral “anciens” en arbeiders lijden onder stress

Medewerkers met een lange loopbaan in een bepaalde organisatie lopen meer risico op zowel fysieke als mentale spanningsklachten: 41% van de werknemers met 11 tot 20 jaar anciënniteit lijden onder stress, tegenover 35% bij minder anciënniteit. Van de werknemers met meer dan 20 jaar anciënniteit lijdt slechts 28% onder de gevolgen van stress, maar hiervoor achten we een Healthy Worker Effect (alleen gezonde en gemotiveerde werknemers blijven lang werken) verantwoordelijk. Dat Healthy Worker Effect kan ook een verklaring zijn voor de vaststelling dat 30% van de werknemers ouder dan vijftig spanningsklachten ervaren, tegenover maar liefst 37% van de werknemers jonger dan vijftig.

Verder ondervinden kortgeschoolden (secundair onderwijs) meer klachten door stress (38%) dan langer geschoolden (32%), evenals arbeiders (41%, versus 32% van de bedienden, inclusief kaderleden). Een verklaring hiervoor vormen ongetwijfeld een verschil in autonomie en in fysieke belasting.

(Bovenstaande bijdrage kwam tot stand in samenwerking met Securex).

Meer info: www.securex.be.