Als ingenieursvereniging kan en wil ie-net de transitie naar industrie 4.0 niet negeren. Via een enquête onder de noemer “Ingenieursradar Industrie 4.0” bracht ie-net de impact van Industrie 4.0 in kaart zoals ingenieurs en hun werkgevers die vandaag inschatten. Bedoeling was een soort nulmeting te bekomen waarmee latere bevragingen vergeleken kunnen worden.

Onvoldoende bekend

Het eerste cijfer maakte meteen duidelijk dat de bevraging geen zinloze oefening was. Vrijwel evenveel individuele respondenten hebben wel al eens (49%) dan wel nog niet (48%) gehoord van “Industrie 4.0”. Bij de bedrijven heeft 40% de term nog niet horen vallen, tegenover 55% voor wie dat wel het geval is.

Een meerderheid (57,4%) van de ingenieurs verwacht dat de nieuwe revolutie niet alleen voor zijn of haar bedrijf maar ook voor de eigen functie binnen het bedrijf implicaties zal hebben. Een klein kwart (23%) voorspelt gevolgen voor de ondernemingen maar niet voor zichzelf. Een op tien (11,2%) gaat er van uit dat alles bij hetzelfde blijft. Een op de honderd (1,2%) ziet zijn eigen functie daarentegen verdwijnen.

De impact van Industrie 4.0 op het werk van de ingenieur blijft voorlopig nog relatief beperkt (52,5%) of onbestaande (21,5%). Toch maakt 18,1% al melding van een grote impact. De gevolgen op de werkdruk schatten de respondenten heel uiteenlopend in: 35,2% ziet de druk toenemen, 32,3% gelijk blijven en 18,5% afnemen.

De grootste onzekerheid heerst over de vraag of ingenieurs de opeenvolgende evoluties veroorzaakt door Industrie 4.0 zullen kunnen volgen. 33,4% antwoordt neen en 31,6% ja, maar een bijna even grote groep (29,7%) tast op dat punt in het duister.

Discrepantie

Op de vraag welke competenties de ingenieur moet bezitten om Industrie 4.0 te doen slagen, geven bedrijven en individuele respondenten in hun antwoorden een zelfde Top 8, al liggen de accenten wat anders. Ingenieurs zetten bijvoorbeeld hun probleemoplossend vermogen op kop (met 55%), terwijl bij ondernemingen de capaciteit om intern en extern samen te werken in een open innovatieomgeving bovenaan het lijstje prijkt (met 52%).

Zorgwekkender is de vrij forse discrepantie die bestaat tussen die acht voornaamste verwachte competenties en de vaardigheden die ingenieurs zichzelf (“zelfs in mindere of beperkte mate”) toemeten. Hun veranderingsbereidheid raakt niet hoger dan 24%. Het vermogen tot samenwerking oogst een vrij zwakke 25%, de multidisciplinaire vaardigheden 26%, het beheren van complexiteit 26%, creativiteit 27%. Zelfs het probleemoplossend vermogen blijft steken op 29%. De beste punten zijn voor IT-kennis (50%) en kennis van data-analyse (48%).

Nieuw leiderschap

In de nieuwe hoogtechnologische bedrijfsomgeving moet de ingenieur ook zijn leiderschapscompetenties aanscherpen. Twee derden van de ingenieurs en van de bedrijven is het ermee eens dat Industrie 4.0 “een ander soort leiderschap” vereist. Dat zal voornamelijk steunen op zijn capaciteit om “zijn medewerkers ertoe te stimuleren op een open manier intern en extern samen te werken” en “empathie, communicatie, luisterbereidheid en feedback” aan de dag te leggen. Van hem wordt alvast niet meer verwacht dat hij een alleswetende specialist is, maar dat hij zich ontpopt tot “een people manager die mensen coacht en empowert”.

Zijn “soft skills” worden belangrijker dan zijn technische vaardigheden. De kennis zit op het niveau van het team, luidt het zowel bij werkgevers als bij werknemers.

Opleiding

Van de technologieën die aan de basis liggen van Industrie 4.0 hebben de ingenieurs het meest ervaring met of kennis van cloud computing (57,6%) en het Internet of Things (52,8%). De zes andere die ie-net oplijstte, halen de 50%-grens niet, met scores die schommelen tussen 26,2% voor autonome robots tot 41,1% voor horizontale en verticale systeemintegratie. Daar tussenin zitten Big Data analytics, cybersecurity, additive manufacturing (3D-printing) en augmented & virtual reality.

Bij bedrijven scoren cybersecurity en cloud computing het best. Maar zij hebben er best wat vertrouwen in dat hun ingenieurs over de vereiste competenties beschikken om Industrie 4.0 te implementeren. Op die vraag antwoordt zo’n 62% “ja” of “eerder ja”. Maar een klein derde zit in het kamp van de “nee” of “eerder nee”.

Meer kans dan bedreiging

Ingenieurs én bedrijven zijn het over een punt roerend eens: Industrie 4.0 is vooral een kans die zij moeten aangrijpen. De eerste groep is het daar voor 64,2% volmondig mee eens, de tweede met 73,5%. Iets meer ingenieurs (30,7%) dan bedrijven (24,8%) zien die kans samen gaan met bedreigingen. Maar vrijwel niemand - de ingenieurs (0,4%) nog minder dan de bedrijven (0,9%) - ziet de vierde industriële revolutie uitsluitend als een bedreiging. “Een heel positief signaal”, vindt Nancy Vercammen. Dat Industrie 4.0 een hype zou zijn die zal overwaaien, gelooft slechts een kleine groep ingenieurs en bedrijven (zo’n 6% in beide gevallen).

Een resem voordelen zoals een verhoogde efficiëntie en productiviteit, meer klantgerichte producten, enz. liggen in het verschiet, al duiken er op de weg naar die betere toekomst ook tal van bedreigingen (jobverlies voor laaggeschoolden, cyber-aanvallen, een tekort aan ingenieurs, …) en belemmeringen (een gebrek aan investeringskapitaal, een onduidelijk rendement, …) op. Het geloof dat robots mensen zullen vervangen, leeft slechts bij een minderheid ingenieurs (35,2%) en bedrijven (16,5%).

Vlaanderen hoeft zich bovendien geen grote zorgen te maken over het vertrek van bedrijven naar landen die verder staan op het stuk van Industrie 4.0 en digitalisering. Integendeel, Industrie 4.0 kan economische bedrijvigheid terugbrengen naar België.

Maar dan moet gewaakt worden over een duidelijke regelgeving, een goed uitgebouwde cybersecurity, een aangepast opleidingsaanbod en een meer multidisciplinaire profiel voor de ingenieurs. En dan moet binnen de bestaande bedrijvigheid en ondanks de druk van een aantrekkende economische conjunctuur de tijd gevonden en vrijgemaakt worden om Industrie 4.0 ingang te doen vinden.

De volledige resultaten van de enquête zijn te vinden op de website van ie-net.