23 augustus 1989 staat bij veel Litouwers in het geheugen gegrift. Toen vormden liefst twee miljoen pro-Europese inwoners van de Baltische staten een menselijke ketting van Tallinn via Riga naar Vilnius. Die 600 kilometer lange Baltische weg, zoals de vreedzame actie later genoemd werd, luidde een nieuw tijdperk in. Twee jaar later was Litouwen onafhankelijk van de Sovjet-Unie en sindsdien richt het land zijn blik op vooral West-Europa en Scandinavië.

De jaren ’90 verliepen nog moeizaam omdat veel communistische figuren zich plots profileerden als kopstukken van de nieuwe politieke partijen en zo het prille democratische systeem ondermijnden. Maar vanaf de eeuwwisseling ging het snel. Zeker de toetreding tot de EU in 2004 betekende een enorme boost voor de economie. In de drie jaren erna mocht Litouwen groeicijfers van gemiddeld 8,4% optekenen. Het leverde het land meteen de stempel “Baltische tijger” op, naar analogie met de Aziatische tijger.

Abrupte ommezwaai

Eind 2007 stortte de economie echter als een kaartenhuisje in elkaar. De wilde economische groei had veel opportunisme met zich gebracht, niet het minst van de banken. Iedereen kreeg zomaar leningen en het al zo broze economische systeem verhitte tot de bel uiteindelijk barstte. Maar het was de reflex nadien die het land pas echt zou tekenen: in plaats van de problemen structureel aan te pakken, kozen veel Litouwers voor de makkelijke uitweg. Leterlijk, want bijna 1 miljoen Litouwers - bijna een derde van de bevolking - emigreerden naar andere EU-lidstaten. Zeker het VK bleek een aantrekkelijke bestemming. Daarmee veranderde de status van Litouwen van Baltische tijger naar snelst krimpende land van Europa.

Demarrage naar Europese kopgroep

De Litouwse economie herstelde veel trager dan in andere landen. Ter illustratie: pas in 2018 werd het pre-crisisniveau terug bereikt. Dat kwam onder meer doordat de regering de Europese Cohesiefondsen niet goed aanwendde, in tegenstelling tot Polen. Daarmee geeft de EU financiële steun aan landen met een BBP van minder dan 90% van het EU-gemiddelde. Intussen zit Vilnius al boven die limiet, maar zijn er andere factoren die de groei bevorderen zoals de stijgende exportcijfers en intensere zakenrelaties met Scandinavië en West-Europa. Want ondanks de massale uittocht van talent blijft de pro-Europese houding overeind in Litouwen. Een recente studie van het Pew Research Center toont bijvoorbeeld aan dat van alle EU-inwoners Litouwers na Polen het meest positief naar de EU kijken.

In 2018 stegen de lonen met 10%, in 2019 met 8,5%. De werkloosheid ligt met 6% een stuk onder het Europese gemiddelde en de levensstandaard nam een hoge vlucht. De nationale bank verwacht bovendien een economische groei van 2,5% in 2020, waarmee Litouwen zich in de Europese kopgroep nestelt. De Litouwers moesten lang wachten op zonneschijn na de regen, maar de meeste binnen- en buitenlandse waarnemers zijn het erover eens dat de economie vandaag veel stabieler is dan in de gouden jaren na de eeuwwisseling. Tegelijk groeit wel de afhankelijkheid van de Zweedse economie en loeren productiviteitsproblemen om de hoek.

Dominante economische sectoren en groeiregio’s

Transport en opslag zijn booming business in Litouwen. Vandaag werkt zelfs meer dan 8% van de beroepsbevolking in de logistieke sector. In Vlaanderen heerst soms de gedachte dat Litouwen niet meteen garant staat voor kwaliteit, maar veel lokale spelers zijn hypermoderne bedrijven en bezitten vaak grote vloten met de nieuwste vrachtwagens. Daarnaast staat het land ook sterk in de productie van meststoffen, plastics en hout vooral in een exportgeöriënteerde toeleveringsrol. Meststofproducenten Achema en Eurochem zijn bijvoorbeeld zowel in Litouwen als Vlaanderen actief.

Terwijl Estland en Letland maar één echt economisch centrum hebben, heeft Litouwen er drie: Vilnius, Kaunas en Klaipeda. Zo heeft Kaunas een burgemeester uit het zakenleven die de lokale industrie sterk stimuleert. De stad in het centrum van het land is bovendien een logistieke hub voor de regio. Klaipeda is dan weer de belangrijkste havenstad aan de Oostzeekust. Belangrijk om te weten is dat een groot deel van de overzeese handel van en naar buurland Wit-Rusland via de haven van Klaipeda verloopt, die qua grootte vergelijkbaar is met die van Zeebrugge.

Litouwen vormt een brug tussen het Oosten en het Westen, maar is tegelijk een handige toegangspoort tot de noordse landen. Dat dubbele voordeel, in combinatie met de bereikbaarheid over zee, maakt van de Baltische staten een strategische uitvalsbasis. Met de invoering van de euro in 2015 is die troef als regionale springplank enkel bevestigd. Zo kan je vanuit Litouwen nóg eenvoudiger grote exportmarkten bespelen waar het commerciële en politieke risico een stuk hoger ligt, zoals Oekraïne, Rusland en Kazachstan. Bovendien ligt Vilnius op amper 1.600 kilometer van Brussel, even ver als Madrid, dus een prospectiereis hoeft niet lang te duren.

Stijgende koopkracht

De stijgende koopkracht in de steden zorgt ervoor dat shopping-centra als paddenstoelen uit de grond schieten. Die zijn opgevat zoals Amerikaanse malls en bieden een heel breed assortiment aan: van elektronica over meubels tot vrijetijdsproducten allerhande. De Litouwse middenklasse spiegelt zich graag aan Scandinavische en West-Europese gewoontes en is bereid om hiervoor te betalen. Dat geldt ook voor de voedings- en drankensector. De supermarkten in die shopping-centra leiden tot lege winkels in de provinciesteden en richten zich vooral op westerse trends en smaken. Dat opent deuren voor Vlaamse exporteurs die kwaliteit hoog in het vaandel dragen. Een extra argument: in het weekend zakken Wit-Russen massaal naar Vilnius af om hun inkopen te doen, waardoor de afzetmarkt groeit.

Een goede distributeur - handelsagenten zijn nagenoeg onbestaande - is cruciaal voor een succesvolle marktintrede. Maar wees op je hoede voor grote beloftes. Velen halen bijvoorbeeld het argument aan dat ze je producten of diensten over de drie Baltische staten kunnen verdelen. De praktijk leert echter dat je soms betere voor elke markt een sterke partner kiest.

Praktische tips voor omgang met Litouwse zakenpartners

Zelfs al heeft je gesprekspartner een Russische naam en weet je dat hij of zij Russisch spreekt, vermijd altijd associaties met Rusland. Litouwers zijn heel chauvinistisch en spreken bovendien goed Engels. Wil je echt indruk maken, leer dan enkele woorden Litouws om het ijs te breken. Dat zal vaak nodig zijn, want lokale zakenlui zijn heel voorzichtig en wat wantrouwend in de beginfase.

Je zal hen moeten overtuigen van je aanbod. Ga hen daarom ter plaatse bezoeken en nodig hen ook uit in ons land. Maar eenmaal je een vertrouwensband hebt, is er veel mogelijk. Litouwers zijn niet bang van risico’s en staan gekend voor hun doe-mentaliteit. De nieuwe generatie heeft bij uitstek een internationale blik.

(Bovenstaande bijdrage kwam tot stand in samenwerking met Flanders Investment & Trade).

Meer info: www.flanderstrade.be.