Ana C. Gomez (Tradas N.V)

"Kwalitatief vertaalwerk vergt hoog inlevingsvermogen"

Met de uitbreiding van de Europese Unie, verwachten vertaalbureaus zich aan een forse toename van het aantal opdrachten. Zo ook Tradas N.V. (Brussel), dat zichzelf tot de middelgrote spelers in de markt rekent. Marktonderscheiding streeft dit vertaalbureau na door een hoge kwaliteitsgarantie, strikte workflow-procedures en een hoog inlevingsvermogen in het opdrachtgevende bedrijf. Vandaar ook dat het bureau een kwaliteitsmanagementsysteem hanteert dat ISO 9001:2000-gecertificeerd is. Complexe vertaalopdrachten kunnen niet naar behoren worden afgewerkt indien men geen inzicht in het activiteitsdomein en de verantwoordelijkheden van de opdrachtgever, de algemene doelstellingen van het te vertalen document alsook de beoogde doelgroep heeft, meent general manager Ana C. Gomez.

Onze gesprekspartner, van Spaanse origine, had reeds een loopbaan in de biotechnologie- en informaticasector achter de rug, toen ze zich in 1988 inkocht in het Brusselse vertaalbureau Tradas N.V. Dat was op dat ogenblik bedrijvig in het vertaalwerk naar en uit de belangrijkste EG-talen (Nederlands, Frans, Engels en Duits). Na de intrede van Ana C. Gomez werd het dienstenaanbod verruimd naar andere Europese bron- en doeltalen (o.a. de Scandinavische talen) en werd een klein vertalersnetwerk gecreëerd. Gebeurlijk werden zelfs opdrachten naar het Arabisch en Chinees verzorgd. Ook vandaag blijven Nederlands, Frans, Engels en Duits de voornaamste talen die het bureau hanteert. Die specifieke opdrachten tekenen nog steeds voor zowat 60% van de omzet. "Brussel is steeds een draaischijf voor de vertaalmarkt geweest," stelt de general manager van Tradas N.V. Met de uitbreiding van de Europese Unie zal dat zeker niet veranderen.

Intussen kan Tradas terugvallen op een uitgebreid netwerk van zowat vijfhonderd free-lance medewerkers. Vermits de onderneming zich specialiseerde in technische vertalingen, ongeacht de discipline, en derhalve ook een soliede marktreputatie op het stuk van de localisatie wist op te bouwen, horen ook heel wat technici in het netwerk thuis. Onder hen informatici, taalkundigen, terminologen, localisatie-specialisten en universiteitsprofessoren. Onder localisatie wordt gedoeld op het aanpassen van een product aan de lokale markten vanuit één brontaal, rekening houdend met de culturele context van de individuele markten (voor bijvoorbeeld promotionele brochures) of nog met de verschillen die op lokale markten kunnen voorkomen (zoals verschillend terminologiegebruik voor technische handleidingen). Localisatie gaat vandaag de dag dus veel ruimer dan het oorspronkelijke begrip dat inzonderheid betrekking had op de vertaling van software (interface, help files, handleidingen en marketing-communicatie).

Ana C. Gomez: "Localisatie is de toekomst van het vertaalwerk. Als professioneel vertaalbureau is het niet langer verantwoord vertaalwerk af te leveren zonder rekening te houden met de geografische markt waarvoor een en ander bestemd is. De vertaling van een software-pakket zal bijvoorbeeld heel verschillend zijn naargelang het product voor de Spaanse dan wel de Latijns-Amerikaanse markt is bestemd.".

Toegevoegde waardediensten

"Uiteraard blijft het vertaalwerk de hoeksteen van de activiteiten van Tradas. Het zuivere vertaalwerk op zich, zonder bijkomende diensten, biedt in de huidige marktomgeving echter te weinig toegevoegde waarde. Zelfs de tussenkomst van de beste vertaler ter wereld blijkt nutteloos indien hij of zij niet over de vereiste tools beschikt om op de behoeften van de klant-opdrachtgever in te spelen," weet de bedrijfsleidster.

Tot die tools worden geïnformatiseerde vertaalgeheugens, het lay-outen van de vertaalde documenten met behulp van desktop publishing-technologie en dergelijke gerekend. Waarmee meteen wordt aangegeven dat het vertaalwerk op zich in bepaalde gevallen slechts een deelaspect van de opdracht betreft. Niet zelden hamert de klant op het afleveren van een eindproduct waarbij Tradas, naast het vertalen van de teksten, ook de opmaakmatige presentatie van de documenten op zich neemt. Dat men daarin behoorlijk ver gaat, is duidelijk. "Soms gebeurt het dat de klant zijn informatie in bulk en ongestructureerd aanlevert. Om aan het eind van de rit een goed gestructureerd, duidelijk, overzichtelijk en anderstalig eindproduct af te leveren, is niet uitgesloten dat we in eigen beheer op zoek moeten gaan naar de benodigde informatie en documentatie, zeker ingeval van sterk technisch georiënteerde opdrachten," zo nog Ana C. Gomez. De omgekeerde wereld, zo lijkt het wel. "Het vertaal-métier heeft sinds het begin van de jaren '90 duidelijk de grenzen van het zuivere vertaalwerk doorbroken," wordt daaraan toegevoegd.

Uitbreiding Europese Unie

Klanten van Tradas zijn voornamelijk multinationale ondernemingen en Europese instellingen.

"De uitbreiding van de Europese Unie zal de vertaalmarkt ongetwijfeld een nieuwe groeidynamiek bezorgen. Tradas is reeds geruime tijd actief voor zijn belangrijkste klanten in de talen van de nieuwe lid-staten, zoals Pools, Hongaars, Tsjechisch en zeker het Russisch. Contacten met onze klantenbasis leren dat dergelijke opdrachten in de toekomst fors zullen toenemen. In anticipatie op de grotere Europese markt werden intussen reeds de nodige contacten uitgebouwd en werd in de nieuwe lid-staten voor lokale en betrouwbare partners gezorgd", stelt onze gesprekspartner.

Tradas werkt intussen actief mee aan programma's van de Europese Gemeenschap en de vertaling van officiële documenten naar en uit de talen van de nieuwe lid-staten. Terzake heeft het vertaalbureau momenteel overigens twee officiële aanbestedingen lopen.

Oordeelkundig netwerk uitbouwen

De uitbouw van een vertalersnetwerk lijkt geen sinecure. Zonder het met zoveel woorden te stellen geeft Ana C. Gomez aan dat aan aanbodzijde nogal wat kaf tussen het koren schuilt. "Het vinden van goede vertalers heeft heel wat voeten in de aarde en vergt een nauwgezet selectie- en eliminatieproces. Quasi-permanent onderwerpt Tradas zijn gelegenheidsmedewerkers aan betrouwbaarheidstests, zowel naar de geleverde kwaliteit toe als naar het naleven van de opleveringstermijnen. Het ISO 9001:2000 gecertificeerde managementsysteem uit zich in heel strikte werkprocedures. Niet alleen zorgde dat keurmerk voor heel wat bedrijfsorganisatorische vooruitgang, het mondde ook uit in een sterke responsabilisering van het personeel. Niet rechtstreeks ten opzichte van de klant, maar vooral ten opzichte van eenieder die intern bij het werk en de workflow betrokken is. Gevolg is een hogere doeltreffendheid, waarbij dan ook de klant is gebaat", luidt het.

Die procedurele aanpak wordt ook doorgetrokken naar het rekruteringsproces van de vertalers alsook naar de ermee verbonden opvolging. Een database van free-lance vertalers is nu eenmaal een levend gegeven. Elke ervaring met de externe medewerkers wordt dan ook nauwgezet bijgehouden.

Ana C. Gomez: "In de vertaalmarkt is een gigantisch basisaanbod voorhanden. Kunst is wel die partners te selecteren die waardevol en efficiënt zijn. Toch kan men moeilijk voorbij aan het kwaliteitsprobleem. Iedereen denkt te kunnen vertalen, hoewel vertalen een métier op zich is. Vertalen is trouwens een kwestie van individuele aanleg: iemand die de niet de gave heeft zich behoorlijk schriftelijk in zijn eigen moedertaal uit te drukken, zal nooit een goed vertaler zijn, zelfs al heeft hij of zij alle vertaaltechnieken onder de knie. Het goed beheersen van de eigen moedertaal blijft hoedanook een eerste vereiste".

Uiteraard maakt ook Tradas gebruik van computergestuurde vertaaltechnieken. "Computergestuurd vertaalwerk is echter niet meer dan een instrument bij het verzorgen van de vertaalwerkzaamheden. Overigens kan men nog moeilijk aan machinevertaling voorbij wil men aan de huidige rendements- en productiviteitseisen voldoen. De techniek is bovendien ook onontbeerlijk om een bepaald kwaliteitspeil te halen. Denk bijvoorbeeld aan de vereiste uniformiteit in het gebruik van de terminologie. Eens de klant een opdracht heeft gevalideerd, kunnen de eventueel geformuleerde aanmerkingen ook worden meegedragen met het oog op toekomstige nieuwe opdrachten zodat oordeelkundig gebruik van het computergestuurd vertaalwerk in een hogere klantentevredenheid ressorteert", verduidelijkt de manager van het vertaalbureau.

Alle teksten worden door Tradas na vertaling gereviseerd. Ook bij samenwerking met buitenlandse partners is dat het geval. Blijkt revisie niet haalbaar omwille van het tijdsgebrek, wordt de klant daarvan op de hoogte gesteld en heeft hij de keuze de eindverantwoordelijkheid voor het afgeleverde product op zich te nemen. Wat niet zeggen wil dat niet gereviseerde teksten per definitief slecht zijn. Revisie biedt evenwel steeds een bijkomende waarborg.

Stevige middenmotor

Met uitzondering van vorig jaar, toen de conjunctuur wereldwijd stokte, noteerde Tradas, aldus onze gesprekspartner, sinds 1998 onveranderlijk een gemiddelde omzetgroei van 15% op jaarbasis.

Qua marktpositionering omschrijft Tradas zich als een stevige middenmotor. Bovenaan de markt zijn een aantal internationale giganten werkzaam, vaak van Amerikaanse origine. Interesse tot toetreden tot een dergelijke internationale keten, leeft bij Tradas niet, omwille van de controle die men momenteel over het geheel van de werkzaamheden heeft.

Prijzendruk

Voornaamste uitdaging voor de vertaalsector blijft de aanhoudende druk op de prijzen. In tegenstelling tot wat men geneigd is aan te nemen komt die druk van concurrerende bureaus, niet van de individuele vertalers in het onderste marktsegment. "Individuele vertalers kunnen bezwaarlijk als concurrenten worden bestempeld. Vertaalopdrachten door Tradas behartigd kunnen moeilijk door een individuele vertaler worden uitgevoerd omwille van hun complexiteit, hun volume, de eraan gekoppelde tijdsdruk, de kwaliteitseisen en vooral de sterk technologische insteek," luidt het.

Naast de druk op de prijzen, zorgt de voorthollende technologie voor bijkomende rekruteringsproblemen. Het is immers lang niet evident vertalers te vinden die binnen de verschillende disciplines de technologische evolutie op de voet volgen en ermee vertrouwd zijn. Voorts eisen klanten steeds meer kwaliteit. "Zelfs multinationale ondernemingen hebben meer aandacht gekregen voor de kwaliteit van het vertaalwerk, bestemd voor de verschillende landen en markten waarin ze zijn vertegenwoordigd. De kwaliteitseisen liggen vandaag de dag beduidend hoger dan pakweg vijftien jaar terug," aldus Ana C. Gomez. Het hedendaagse vertaalbureau moet derhalve van alle markten thuis zijn en instaan voor een ruimere service, gaande van vertaling tot terminology management, DTP, project management, linguistic engineering, .

"Bovendien blijft het vertaal-métier fel ondergewaardeerd. Bij een projectuitvoering wordt pas in laatste instantie gedacht aan (de uitbesteding van) het vertaalwerk. Die lichtzinnigheid valt te betreuren. De snelheid die documentenuitwisseling over het Internet mogelijk maakt werkt die evolutie nog in de hand. Vaak gaat men voorbij aan het feit dat vertalen een kwestie van menselijke inbreng is, die qua dagcapaciteit hoedanook aan bepaalde beperkingen onderhevig blijft. Beperkingen die zich nog sterker doen gevoelen indien de opdracht aan sterke kwaliteitseisen is gekoppeld", stelt onze gesprekspartner verder.

Synergieën met klant ontwikkelen cruciaal

Tradas voert een bewuste sensibiliseringsstrategie die de klant tot het besef moet brengen dat vertalen meer is dan alleen maar een tekst via het Internet naar het vertaalbureau te sturen en te wachten tot de opdracht hem binnen het overeengekomen tijdsbestek wordt terugbezorgd. "Om goed werk te kunnen leveren is voor het vertaalwerk ook van de klant een minimale investering vereist," meent onze gesprekspartner. "Zeker in het geval van complexe opdrachten is het voor de vertaler van belang zich in het opdrachtgevende bedrijf te kunnen inleven. Belangrijk is dat hij het betrokken product of de dienst leert kennen, alsook de filosofie en de strategie van de onderneming. Een vakkundige briefing door de opdrachtgever is derhalve van levensbelang. Niet elk opdrachtgevend bedrijf is echter bereid zijn deuren voor een externe vertaler te openen en voor hem of haar tijd vrij te maken. Nochtans staat een dergelijke aanpak borg voor een betere kwaliteit van de geboden dienstverlening," besluit onze gesprekspartner.