Elia (Brussel), de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet verantwoordelijk voor de elektriciteitstransmissie, is in volle onderhandelingen om een controleparticipatie in zijn Duitse branchegenoot 50 Hertz Transmission te verwerven. 50Hertz Transmission, een dochter van het Zweedse Vattenfall AB (Stockholm) dat vorig jaar Nuon integreerde, baat het transmissienet in het voormalige Oost-Duitsland en Hamburg uit. Voor Elia geldt het een strategische acquisitie. “Indien Elia deze deal kan afronden, positioneert het zich strategisch in de Europese markt van de elektriciteitsbevoorrading, die als gevolg van de opkomst van hernieuwbare energie grondig wordt hertekend,” erkent Jacques Vandermeiren, chief corporate officer en vice-president of the executive committee.

Op 28 juni 2001 werd Elia opgericht in het licht van de Europese regelgeving die tot een loskoppeling tussen de elektriciteitsproductie en -distributie noopte.

Als Electrabel-medewerker verantwoordelijk voor de strategische projecten was Jacques Vandermeiren van in het prille begin nauw betrokken bij de uittekening en de voorbereiding van het afsplitsingsscenario.

Toen de business-unit Transport van Electrabel werd verzelfstandigd, stapte hij dan ook over naar Elia, waar hij operationele bevoegdheden opnam en mee de organisatie uitttekende en opzette.

“Elia is de nationale transmissiebeheerder van het Belgische elektriciteitsnet. Als netbeheerder organiseren we het beheer van de elektriciteit van de producenten in België naar de grote klanten in België. Het gaat om een honderdtal ondernemingen die rechtstreeks op het Elia-net zijn aangesloten en als grootverbruikers bekend staan. Denk aan ondernemingen als BASF, Arcelor Mittal, StoraEnso, de NMBS en dies meer. Daarnaast beleveren we de distributienetbedrijven (lees: Eandis en Infrax, nvdr.) die het na-transport beneden de 30 kVA organiseren naar de middenspanningsklanten en het residentiële segment”, schetst onze gesprekspartner.

Belangrijke, in het oog springende etappe in de ontwikkeling van Elia was de snelle integratie van de projectdivisie van Tractebel Engineering, die zich op het hoogspanningsgebeuren focuste.

“Bij die overname waren een 180-tal medewerkers betrokken. Als Elia haalden we zodoende bijkomende hoogspanningsexpertise in huis die vooralsnog voornamelijk voor eigen noden wordt aangewend. Inmiddels voerden we met Elia Engineering, in partnership, al engineering-projecten uit in Saoudi-Arabië, de Maghreb-landen en Koeweit. Intern loopt momenteel een belangrijk optimalisatieproject, zodat we in de toekomst de know-how meer actief voor derden kunnen gaan inzetten. Vergeet niet dat België op energievlak nog steeds een wereldreputatie geniet,” aldus Vandermeiren.

Tweede belangrijke evolutie was de beursgang van de onderneming medio 2005.

“In de voorbereiding van de beursnotering ontstond bij Elia een groeiende bekommernis om de stakeholders. In die zorg voor zijn diverse stakeholders, onderscheidt Elia zich ongetwijfeld van zijn buitenlandse concurrenten die nog steeds sterk in hun eigen (technologische) wereld leven”, zo luidt het.

Minder spectaculair maar van ongetwijfeld kapitaal belang is het akkoord dat Elia eind 2007 voor het eerst wist te bereiken met de regulator.

Dat mondde uit in door de regulator opgelegde tarieven die voor vier jaar kwamen vast te liggen.

Die periode van “relatieve rust en zekerheid” maakte voor het management van de netbeheerder ruimte vrij om zich ten volle te focussen op de toekomstige ontwikkeling van de onderneming.

“Met één nationale en drie regionale regulatoren, is Elia een heel sterk gereguleerd bedrijf. Duidelijk is dat de belangen van Elia en de regulator nooit gelijklopend kunnen zijn. Na een initiële conflictrijke periode, vonden we binnen dat spanningsveld intussen het juiste evenwicht. Met de huidige formule van prijszetting werd de jaarlijkse periode van spanningen en fricties weggevlakt,” stelt de chief corporate officer.

Belangrijke transitfunctie

Uit wat voorafgaat blijkt dat Elia een cruciale rol vervult in de belevering van de Belgische elektriciteitsmarkt.

Zonder de netbeheerder zouden de producenten hun stroom nooit bij de eindgebruiker krijgen.

Maar voor de buurlanden is Elia op zijn minst even belangrijk: de onderneming neemt immers een vooraanstaande rol op in de transit van energiestromen die door België richting buurlanden vloeien. Internationale transit van elektriciteit vergt van het binnenlandse transportnet immers capaciteit die niet voor de belevering van de eigen klanten binnen de landsgrenzen kan worden aangewend.

Zo moet het Belgische transmissienet bijvoorbeeld berekend zijn op de mogelijke transit van groene stroom, afkomstig van de grote windmolenparken in Noord-Duitsland, richting Frankrijk.

“Sinds zijn oprichting investeerde Elia 75 à 100 miljoen euro in de interconnectie van zijn net om België zo toegankelijk mogelijk te maken. België is momenteel het op één na meest ontsloten energieland op elektriciteitsvlak in Europa. 30% van het binnenlands verbruik kan uit het buitenland worden aangevoerd. Dat staat in schril contrast met bijvoorbeeld meer gesloten markten als Frankrijk en Duitsland,” verduidelijkt onze gesprekspartner.

Vorig jaar noteerden de bedrijfsinkomsten van Elia, ondanks de crisis, een lichte toename tot 771,3 miljoen euro.

De industriële afname in eigen land liep met zowat 8% terug.

De internationale inkomsten stabiliseerden rond de 28,7 miljoen euro.

Zelf stond Elia, samen met Nederland en Frankrijk, mee aan de wieg van de elektricteitsbeurs Belpex.

“Dankzij Belpex hanteren de drie landen 60% van de tijd een eengemaakte prijs. België kan zodoende profiteren van de lage prijs van de Franse kernenergie. De concurrentie op productievlak mag in België dan al beperkt zijn, men kan niet buiten de vaststelling om dat gemiddeld een kleine 15% van het elektricteitsverbruik dagdagelijks op Belpex tegen aantrekkelijke voorwaarden kan worden ingekocht. Dat heeft zich inmiddels vertaald in een positieve impact op de aankoopcontracten van Belgische bedrijven,” meent Vandermeiren.

Steeds grotere invloed Europa

De derde Europese richtlijn, die vorig jaar van kracht werd, voorziet in een verdere “unbundling” van de Europese transmissienetbeheerders.

Twee niet onbelangrijke onderdelen in de nieuwe richtlijn zijn de toegangsvoorwaarden voor grensoverschrijdende handel in elektricteit en de oprichting van een Agentschap voor samenwerking tussen energieregulatoren (ACER).

Het geeft alleen maar aan dat de invloed van de Europese regelgever op de elektriciteitsmarkt alsmaar groter wordt.

Jacques Vandermeiren: “Tot op heden besprak Elia zijn investeringsplan en -prioriteiten met de federale en regionale overheden. Die bevoegdheid schuift stilaan door naar het Europese échelon. Nu al worden alle Europese netwerkbeheerders verplicht hun mogelijke investeringen in een tienjarenplan vast te leggen. Het zal uiteindelijk Europa zijn die de investeringsdossiers zal prioritiseren. Ook de Belgische gebruiker zal financieel bijdragen voor de investeringen in het elektriciteitsnet in bijvoorbeeld Duitsland, Nederland of Frankrijk”.

Elia heeft er bijgevolg alle belang bij zich nadrukkelijk in dat ruimer Europees kader te positioneren.

“Om in dat nieuwe geweld niet onder de voet te worden gelopen en om de investeringen van belang voor de Belgische industrie op termijn te vrijwaren,” zo luidt het.

Netbeheerders die een belangrijke positie in de markt nemen, krijgen ook meer gehoor aan de onderhandelingstafel.

Uitdagingen decentrale productie …

“Decentrale elektriciteitsproductie stelt alle net- en distributiebedrijven in Europa voor een gigantische uitdaging. De vrij eenvoudige structuur van weleer, die bestond uit grote centrale productie-installaties veelal in de buurt van industriële centra, vanwaaruit de opgewekte stroom via de net- en distributiebedrijven over het hele land werd verdeeld, is compleet achterhaald. Fossiele brandstoffen zijn bovendien heel sterk regelbaar qua productie, in functie van de vraag van het ogenblik. Anders ligt het met hernieuwbare energie, waar de productievolumes niet in dezelfde mate kunnen worden voorspeld. Bovendien liggen de productielocaties niet langer in de omgeving van het distributienet. Denk maar aan de windmolenparken in de Noordzee of de Baltische Zee”, zo nog de vice-president van het executive committee van Elia.

De distribienetbeheerders hebben voortaan niet alleen meer te maken met de centrales aangesloten op het Elia-net.

Duizenden kleinere producenten dienen zich inmiddels op de markt aan, die energie opwekken via zonnepanelen, kleine windmolens of WKK’s (warmtekrachtcentrales).

Vraag is wie de investeringen in de koppeling met het netwerk zal draaien?

En wat met de leveringsbetrouwbaarheid?

Zullen die installaties nog lonend zijn indien morgen de betoelaging in de vorm van groene stroomcertificaten verdwijnt?

En toch is die betoelaging noodzakelijk, meent Vandermeiren:

“Zonder betoelaging halen we de Europese doelstelling om tegen 2020 20% van de energiebevoorrading uit hernieuwbare energie te halen nooit,” luidt het.

Windmolenparken in zee mogen dan wel aanlokkelijk lijken, er kleeft een gigantisch prijskaartje aan.

Niet alleen qua bouwkost, ook wat het afvoeren van de geproduceerde stroom betreft.

“Om de windmolens van C-Power op de Thorntonbank, dertig kilometer in zee, te ontsluiten is per 300 MW een investering van 100 miljoen euro vereist. In totaal wordt een centrale van 2.500 MW gebouwd. Bovendien dient een nieuwe hoogspanningslijn aangelegd van Zomergem naar de haven van Zeebrugge. Niet evident in België, waar de inwoners wel de lusten van de welvaart willen, maar niet de lasten. Men lijkt niet langer bereid tot investeren in “essential facilities”,” zo nog onze gesprekspartner.

… maken internationalisatie onontbeerlijk

Jacques Vandermeiren: “Om netincidenten en stroompannes te vermijden, zijn netbeheerders willens nillens verplicht internationaal te gaan. Voor een speler als Elia is die evolutie van wezenlijk belang voor de bevoorradingszekerheid van zijn Belgische klanten”.

Met 99,999% bevoorradingszekerheid scoort België intussen onwezenlijk hoog, een prestatie die men ook in de toekomst wil aanhouden.

Samen met de Australische private equity-speler IFM (Industry Fund Management) maakt Elia zich derhalve op om in de komende dagen of weken de controle over Vattenfall-dochter 50Hertz Transmission te verwerven, netbeheerder in het voormalige Oost-Duitsland en Hamburg.

Omtrent de overnameprijs worden geen details vrijgegeven.

In bepaalde kringen circuleert het bedrag van 800 miljoen euro.

Vorig jaar plaatste Elia wel met succes een obligatielening van 1 miljard euro.

Een nieuwe kapitaalverhoging hoort tot de mogelijkheden.

“Op eigen kracht zal geen enkele lidstaat de Europese doelstellingen qua hernieuwbare energie binnen de eigen landsgrenzen tegen 2020 halen. We zullen derhalve de natuurlijke troeven van bepaalde landen maximaal moeten uitspelen,” merkt onze gespreksparter terzijde op.

Het netwerk van 50Hertz Transmission is 9.500 kilometer lang (Elia’s netwerk heeft een totale lengte van 8.500 kilometer, nvdr.).

Vorig jaar boekte de Duitse netbeheerder met 600 medewerkers een omzet van zowat 690 miljoen euro.

“Dankzij de fondsen van de Treuhandanstalt, die bij de hereniging van de beide Duitslanden werden ingezet, gaat het om het meest recente hoogspanningsnetwerk in Europa. Het grenst bovendien aan Polen en Tsjechië, waar gigantische steenkoolcentrales wellicht een nieuwe energiemarkt zullen doen ontstaan. Bovendien is het netwerk ook gelinkt met de warmtekrachtcentrales in Scandinavië en de eerste windmolenparken in de Baltische Zee. Meegenomen is eveneens dat binnen 50Hertz Transmission reeds heel wat expertise voorhanden is voor het dagdagelijks beheer van intermittente elektricteitsstromen,” verantwoordt Vandermeiren de strategische keuze.

Voor Elia biedt 50Hertz Transmission een niet te missen opportuniteit, klinkt het impliciet. Eerder pikte het Nederlandse TenneT het Duitse hoogspanningsbedrijf Transpower in, dat tot de E.ON-sfeer hoorde.

Eventuele overname-opportuniteiten die zich op de Franse markt aandienen lijken voor Elia dan weer iets moeilijker te behappen.

Hertekening aandeelhoudersstructuur

Gelijktijdig tekent zich bij Elia de uittreding van Electrabel als aandeelhouder aan.

De Suez-dochter heeft 24,35% van de aandelen in handen en wil, zo luidt het “verder werk maken van zijn ontbundeling”.

Andere aandeelhouders zijn Publi-T C.V.B.A. (33,01%, lees: de Belgische gemeenten, nvdr.) en Publipart (2,54%, de juridische opvolger van SPE). 40,10% van de aandelen zijn in free float op Euronext.

Tien procent van dat aandelenpakket is evenwel in handen van Arco, dat de deelbewijzen structureel in zijn portefeuille aanhoudt. Wordt vervolgd.