Na zeven jaar van extreme monetaire versoepeling voerde de Federal Reserve in december schoorvoetend de verhoging van de beleidsrente met 25 basispunten door, die ze een jaar geleden al in het vooruitzicht stelde. Eén maand later zijn de rentevooruitzichten gekelderd, zijn de beurzen met 10% gedaald en verwachten beleggers, gemeten naar de futures op de Federal Funds-rente, nog maximaal een verhoging met 25 basispunten in december 2016. Nochtans heeft de Federal Reserve de voorbije 30 jaar de rente slechts eenmaal verhoogd in tijden van economische achteruitgang. Als de markten gelijk hebben, beleven we een ongeziene situatie: dat zou immers betekenen dat de renteverhoging door de Federal Reserve een vergissing was en de kans dat de Amerikaanse economie vertraagt, groter is dan gedacht. Als we echter kijken naar de huidige economische toestand in de Verenigde Staten (groei en inflatie), levert elke versie van de Taylor-regel een richtrente van 3% op. De leden van de Federal Reserve zijn dezelfde mening toegedaan en verwachten op lange termijn een beleidsrente van 3,50% (en 1,37% tegen eind 2016). De markten, die al bijna tien jaar aan het infuus van de kwantitatieve versoepeling hangen, willen het echter niet geweten hebben. Eerlijk is eerlijk: niemand vind het leuk als aan mooie liedjes een einde komt.

In Europa was de persconferentie van Mario Draghi voor heel wat beleggers een bittere pil. Terwijl velen een versnelling van het inkoopprogramma en een forse daling van de depositorente verwachtten, beperkte de ECB zich tot minimale aanpassingen. Alsof de haviken (de voorstanders van een strakker monetair beleid) aan invloed gewonnen hadden. Een maand later hanteert ze een mildere toon - tijdens zijn recentste persconferentie stelde de voorzitter bijkomende ingrepen in het vooruitzicht voor maart, nadat de groei- en inflatieprojecties zijn bijgesteld. De redenen die hij daarvoor aanhaalde? De sterkere daling van de inflatie en de inflatieverwachtingen. Maar wie of wat bepaalt de "headline"-inflatie? De Europese inflatie houdt vooral verband met de grondstoffenprijzen en zal niet oplopen door de rente te verlagen. Net zoals het onzinnig was om in 2011 de rente te verhogen omdat de olieprijs was gestegen, zou het naïef zijn om ze in 2016 te verlagen omdat de olieprijs is gedaald. Dat is de echte reden niet. Mario Draghi kan niet aanvaarden dat de Europese beurzen sinds begin dit jaar met 10% zijn gedaald en dat de krediet-spreads al te ver uitlopen. Eerlijk is eerlijk: iedereen hoort het liefst goed nieuws.

Centrale banken in Japan, China en andere landen hanteren dezelfde strategie. De recente stijging van de yen (+5% ten opzichte van de munten van de belangrijkste handelspartners) zal vroeg of laat worden tegengegaan door een nieuwe ingreep van de Japanse centrale bank - die wil immers niet de verliezer worden van een aloude muntoorlog. Het is dus mogelijk dat gouverneur Kuroda overweegt om in 2016 zijn balans opnieuw te laten aangroeien. De Chinese overheid betaalt op dit moment dan weer leergeld. Als de Chinese beurzen nog zwaardere klappen krijgen, zal de Chinese centrale bank genoodzaakt zijn haar monetaire beleid verder te verruimen.

Om het deflatiespook af te weren, pompten en pompen centrale banken over de hele wereld enorme hoeveelheden geld in de markten. In de Verenigde Staten nadert die aanpak langzaam zijn einde, wat de overige centrale banken er wellicht toe aanzet de fakkel over te nemen en nieuwe, verruimende beleidsmaatregelen te treffen. De markten kreunen onder de volatiliteit, maar Janet Yellen heeft dus niet veel opties meer. Een Chinese zegswijze luidt: “Ga verder en je sterft! Keer terug en je sterft! Waarom dan terugkeren?”