Met ruim 72 miljoen ton (+ 6,5%) werd in 2017 een recordvolume goederen over de Vlaamse waterwegen vervoerd. Ook op containervlak werd een nieuwe topprestatie neergezet met 832.502 TEU (+ 11,5%). De Vlaamse Waterweg nv, de fusie-organisatie waarin nv De Scheepvaart en Waterwegen & Zeekanaal N.V. bij het jaarbegin hun krachten bundelden, kon moeilijk onder een beter gesternte van start gaan. Met een netwerk van zo’n 1.100 kilometer bevaarbare waterweg beschikt Vlaanderen over een grote troef. Als het van de organisatie afhangt moeten de vervoerscijfers over de Vlaamse binnenwateren verder omhoog.

Gedelegeerd bestuurder Chris Danckaerts is er van overtuigd dat die ambitie waar zal worden gemaakt als ondernemers overtuigd raken van de talrijke voordelen die de binnenvaart kan bieden: een mental shift kan leiden tot een modal shift.

Het lijdt weinig twijfel dat waterwegen en binnenvaart een cruciale rol kunnen en moeten spelen in het bereiken van de ambitieuze doelstelling om tegen 2030 20% van de totale goederenstromen in Vlaanderen naar de binnenwateren te duwen. Momenteel is de binnenvaart goed voor een aandeel van zowat 13%.

De Vlaamse Waterweg wil een cruciale en faciliterende rol spelen door een betrouwbare, bedrijfszekere en toekomstgerichte infrastructuur aan te bieden. Maar ook en vooral door samen te werken met ondernemers als het gaat om de creatie van Regionale Overslag Centra (ROC’s), de realisatie van nieuwe kaaimuren, de invulling van watergebonden bedrijventerreinen, het inschakelen van de binnenvaart binnen stedelijke distributieconcepten tot zelfs het invoeren van onbemand varen.

Bedrijfszeker en toekomstgericht waterwegennet

De toekomstgerichte uitbouw van het Vlaamse waterwegennet focust in hoofdzaak op de opwaardering van het Albertkanaal en de Seine/Schelde-verbinding.

Voor het Albertkanaal krijgt dit vorm in de verbreding van het vak Wijnegem-Antwerpen en in de verhoging van alle bruggen tot een vrije doorvaarthoogte van 9,10 meter, de norm voor vierlagen-containertransport. Inmiddels voldoen al 32 bruggen aan deze vereiste.

Eind vorig jaar nog startte De Vlaamse Waterweg een eerste publiek-private samenwerking (PPS) op met het oog op de verhoging van zeven bruggen over het Albertkanaal. Daarnaast zijn nog zes andere bruggen in uitvoering.

Chris Dankaerts: “Ambitie is om de laatste brug in 2020 in uitvoering te hebben. Bijkomend voordeel van de verhoogde bruggen is dat ze de vaarmogelijkheden over het Albertkanaal zullen verhogen. Denk bijvoorbeeld aan het transport van ondeelbare lading. Ook coasters zullen makkelijker toegang krijgen tot de waterweg, waardoor de relatief beperkte vervoersomgang van dergelijke schepen ongetwijfeld zal toenemen”.

Eveneens van vitaal belang voor de toekomstige mobiliteit in Vlaanderen is de realisatie van het Europees gesubsidieerde project Seine/Schelde Vlaanderen. Het project staat nu ook in Frankrijk terug op de rails nadat de nieuwe Franse regering vorig jaar op de pauzeknop leek te drukken. Het nieuwe 106 kilometer lange kanaal tussen Compiègne en Cambrai in Noord-Frankrijk is noodzakelijk om het Seine- met het Scheldebekken te verbinden.

“Aan Vlaamse zijde zijn de werken die moeten leiden tot een vervoerscapaciteit van 4.500 ton (norm voor tweebaks-duwkonvooien) volop in uitvoering. De nieuwe sluis in Evergem is al operationeel sinds 2009, de Leiewerken in Kortrijk naderen hun voltooiing en de nieuwe sluis in Harelbeke zal binnenkort in gebruik worden genomen. Verder werden al een aantal vaste bruggen vervangen door bruggen met verruimde doorvaart. Europa maakt voor het Seine/Scheldeproject aanzienlijke budgetten vrij in het licht van de uitbouw van het TEN-T netwerk. De Seine/Scheldeverbinding vormt dan ook een intrinsiek belangrijke schakel binnen de uitbouw van de North Sea Mediterranean vervoerscorridor”, weet onze gesprekspartner.

Meegaan in digitalisering bedrijfsprocessen

“Als waterwegbeheerder moet je er voor zorgen dat de waterwegen beantwoorden aan de verwachtingen van de (potentiële) gebruikers. Het is aan ons om de uitdagingen aan te gaan en de verwachtingen in te lossen, inzonderheid op het vlak van de infrastructuur en de digitalisering. Niet enkel de kwaliteit van de waterweginfrastructuur is bepalend voor het succes en de aantrekkingskracht”, benadrukt Danckaerts.

Met het vorig jaar gelanceerde web-portaal VisuRIS wordt de binnenvaart een stuk transparanter en gebruiksvriendelijker voor de waterweggebruikers en de logistieke spelers. De Vlaamse Waterweg zet ondernemingen aan om maximaal te koppelen met VisuRIS, dat in de toekomst verder zal worden uitgebouwd ten behoeve van de logistieke dienstverleners. Het portaal biedt oplossingen voor waterverkeer-management in de ruimste betekenis: het opvolgen van de verkeers-flows, het aankondigen van stremmingen en oponthoud, het oplijsten van de beschikbaarheden van lig-, los- en laadplaatsen, de terbeschikkingstelling van vaarwegfiches en technische gegevens van de vaarwegen en dies meer.

“Het volstaat niet om onze infrastructuur sterk te maken, ze moet ook slim zijn met het oog op de toekomst”, beklemtoont onze gesprekspartner.

Investeren in ondernemen langs en op het water

Sinds 1998 werden in het kader van een PPS-regeling meer dan honderd kaaimuren in Vlaanderen gerealiseerd die voor heel wat extra overslag hebben gezorgd.

Chris Danckaerts: “Inmiddels is uitgeklaard dat we verder werk kunnen maken van de PPS-samenwerking met ondernemingen voor de constructie van kaaimuren. We nemen ons voor hier, binnen de budgettaire mogelijkheden, snel werk van te maken want er liggen behoorlijk wat nieuwe projecten voor”.

Ondernemingen hoeven overigens niet altijd aan het water te liggen om van de binnenvaart gebruik te maken, luidt het. Containerterminals halen hun lading doorgaans binnen een straal van 35 kilometer en bieden vaak door-to-door concepten aan.

Niettemin is de creatie van watergebonden bedrijventerreinen één van de hoekstenen van de strategie van De Vlaamse Waterweg.

“Zonder bijkomende vestigings- en opslagmogelijkheden zal de beoogde verhoging van de modal split in het voordeel van de binnenvaart niet slagen. Daarom verheugt het ons dat een aantal belangrijke opportuniteiten zich aandienen”, stelt onze gesprekspartner.

De omvorming van de voormalige Ford-site langs het Albertkanaal in Genk zal binnen enkele jaren op een terrein van circa honderd hectaren zorgen voor heel wat nieuwe watergebonden activiteiten én voor een aanzienlijke tewerkstelling.

Verder zit de realisatie van nieuwe watergebonden terreinen in Diepenbeek, Zolder-Lummen en Ranst in onderzoeksfase en wordt werk gemaakt van het versterken van de watergebondenheid van de bedrijvenzone tussen Wijnegem en Antwerpen.

In West-Vlaanderen toonde recent studiewerk aan dat er momenteel nood is aan 72 hectaren watergebonden terreinen. POM West-Vlaanderen en De Vlaamse Waterweg reserveren alvast 5 miljoen euro voor de uitbreiding van de River Terminal in Wielsbeke. Een vergelijkbaar bedrag wordt uitgetrokken om tegen 2020 ook in Roeselare een ROC uit te bouwen. Het kanaal Kortrijk-Bossuit, niet onbelangrijk in het licht van de Seine/Scheldeverbinding, kreeg intussen de status van Complex Project aangemeten. Bedoeling is dat op een gabarit van 3.000 ton te brengen. Voornaamste aandachtspunt blijft de aansluiting met de Leie. Dat zal gebeuren via het bestaande tracé dan wel via een alternatief tracé. De mogelijkheid van de komst van een ROC langs het kanaal wordt binnen de studie van opwaardering onderzocht.

In Oost-Vlaanderen staat de ontwikkeling van Tech Lane Ghent of het “Eiland-Zwijnaarde” in de steigers. Op het noordelijk gedeelte van de intussen gesaneerde “brownfield” zal 15 hectaren uitgeefbare oppervlakte worden gerealiseerd, waarvan11,7 hectaren bestemd voor gemengde bedrijvigheid (zoveel mogelijk transport, distributie en logistiek). Als partner binnen dit project zette De Vlaamse Waterweg terzake een samenwerking op met Groep Heylen en Groep Verhelst.

In Vlaams-Brabant, waar de nood het minst groot is, zijn intussen ROC’s in bedrijf in Leuven en Vilvoorde.

De Vlaamse Waterweg zet zich ook in voor het ontwikkelen en faciliteren van innovatieve vervoersconcepten om zo nieuwe marktniches aan te spreken: palletvervoer via binnenvaart krijgt intussen steeds meer ingang en de eerste concrete realisaties van Watertruck+ (flexibel duwboot-duwbakconcept) zitten eraan te komen. Samenwerken met ondernemers is hierbij de boodschap want het inlossen van hun verwachtingen is bepalend voor het resultaat.

Onbemand varen

Tot slot neemt De Vlaamse Waterweg een voortrekkersol op rond het concept van het onbemand varen, dat heel wat aandachtspunten vereist (technisch, juridisch, wetgevend kader, …).

“Onbemand varen is ongetwijfeld een optie om het rendement op voornamelijk de kleinere waterwegen te verhogen. In samenwerking met de academische wereld hopen we nog dit jaar een eerste proefvaart met een aangepast schip in de Westhoek te kunnen uitvoeren. Dat project verkeert momenteel in verregaande voorbereiding”, besluit Chris Danckaerts.

Antwerpen achillespees

Het groeiende succes van het binnenvaartcontainervervoer vergt bijzondere aandacht en actie.

Chris Danckaerts reageert enigszins verontrust: “De groeiende containeromzet in de haven van Antwerpen vertaalt zich momenteel in een sub-optimale afhandeling van de binnenvaartcontainers, met vertragingen en dus rendementsverlies tot gevolg. Het Havenbedrijf Antwerpen ging intussen met alle actoren in overleg om gezamenlijk na te gaan welke structurele acties ondernomen kunnen worden. Iedereen is zich bewust van de “sense of urgency” temeer daar prognoses uitwijzen dat de omvang van het containertransport alsmaar zal toenemen. De terminaloperatoren zullen specifieke aanlegplaatsen en -slots voor lichters creëren. Daarnaast onderzoekt men hoe in het voortraject in de binnenvaart lading kan worden geclusterd om zo met een behoorlijke “call-size” de verschillende terminals aan te lopen. Vinden we geen doeltreffende oplossing, lopen we het risico dat de problematiek negatief afstraalt op het vervoer van containers via de binnenvaart”.

Lokale verankering cruciaal voor fusie-organisatie

De Vlaamse Waterweg nv koos bewust voor een verankering van zijn regionale aanspreekbaarheid voor ondernemers en burgers in de nieuwe structuuur. Naast zijn maatschappelijke zetel in Hasselt, heeft de fusie-organisatie belangrijke regionale zetels in Willebroek, Antwerpen, Merelbeke en Mol.