Het is allesbehalve evident om de omslag te maken naar een klimaatvriendelijk Vlaanderen, waarbij er nagenoeg geen broeikasgassen worden uitgestoten. Dit heeft te maken met de hoge bevolkingsdichtheid, de energie-intense industrie en het gebrek aan ruimte voor alternatieve systemen. Het drastisch verminderen van het gebruik van koolstof is bijna onmogelijk. Koolstof is nu eenmaal een onmisbaar element in heel wat essentiële consumenten- en energieproducten. Niettemin vraagt het terugdringen van het energieverbruik en van de CO2-uitstoot, een ingrijpende verandering van de manier waarop koolstof gebruikt wordt.

Volgens Vlaams minister Philippe Muyters ligt de oplossing in innovatie. “Koolstof is een waardevol product, maar we moeten er dringend op een andere manier mee omgaan in onze samenleving en industrie. Daarom pompen we de komende twintig jaar elk jaar twintig miljoen euro in de ontwikkeling van doorbraaktechnologieën die zorgen voor minder CO2-uitstoot, meer CO2-captatie of betere CO2-recuperatie”.

Speerpunt-cluster Catalisti

Sommige sectoren hebben de voorbije jaren al heel wat vorderingen gemaakt wat het terugdringen van de CO2-uitstoot betreft. Zo springen vooral de inspanningen van de chemie en life sciences in het oog.

“We beschikken in Vlaanderen over een chemie-cluster van wereldformaat. Hoewel de voorbije twintig jaar de productie is verdubbeld, is de uitstoot van broeikasgassen gehalveerd. Bovendien helpen onze producten om CO2 te besparen in andere sectoren, zoals energie, bouw en transport. De chemie-industrie is dus een sleutelsector in het streven naar een koolstofslimme economie en samenleving”, zegt Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder bij essenscia Vlaanderen.

Het is dan ook geen toeval dat speerpunt-cluster Catalisti, waarin meer dan 100 bedrijven uit de chemie en andere sectoren samenwerken met de vijf Vlaamse universiteiten, de regie in handen krijgt van het nieuwe “Moonshot”-programma.

“Het is een grote verantwoordelijkheid om dit baanbrekend onderzoek te mogen aansturen. Dit is het startschot van een lange ontdekkingstocht met een onzekere uitkomst. Dat is nu eenmaal het risico van innovatie. Maar we hebben er alle vertrouwen in dat we cruciale doorbraken kunnen realiseren”, stelt Jan Van Havenbergh, managing director bij Catalisti.

Niet alleen essenscia Vlaanderen en Catalisti ondersteunen het “Moonshot”-innovatieprogramma, ook de Belgische Petroleum Federatie, het Staalindustrie Verbond en Febeliec, de vereniging van industriële energiegebruikers, doen dat, net als de vijf andere speerpunt-clusters: de Blauwe Cluster (economische projecten op zee), Flanders’FOOD (voeding), Flux50 (energie), SIM (materialen) en VIL (logistiek).

Vier onderzoekstrajecten

Inhoudelijk ligt de klemtoon op vier sterk gerelateerde onderzoekstrajecten: biogebaseerde chemie, koolstofcirculariteit in materialen, de transformatie van productieprocessen en energie-innovatie. Dit omvat onder meer de zoektocht naar alternatieve grondstoffen, een betere recyclage van kunststoffen in een circulaire economie, de elektrificatie van productieprocessen, de captatie en opslag van CO2, de omzetting van het broeikasgas in een waardevolle grondstof en de ontwikkeling van koolstofvrije elektriciteit en waterstof.

“We moeten gelukkig niet van nul beginnen. Vlaanderen heeft een sterke kennis met topuniversiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen, een hooggeschoolde bevolking en ook door de industrie wordt beloftevolle technologie ontwikkeld die vandaag al voorzichtig in de praktijk wordt gebracht. De grote energieverbruikende sectoren, zoals de chemie-, raffinage- en staalsector, hebben de voorbije decennia ook al belangrijke stappen gezet om hun CO2-emissies drastisch te reduceren. Toch is de uitdaging waar we nu voor staan gigantisch. Daarom moeten we op zoek naar nieuwe technologieën, producten, processen en grondstoffen”, besluit Philippe Muyters.