Met Shipit wordt momenteel een regionale consolidatie-hub uitgebouwd aan het Vergotedok, die in partnership momenteel met een stedelijk overslagcentrum wordt verrijkt. De multimodale operator zou interesse betonen om dat ook aan het Biestebroekdok te doen. Opmerkelijk is dat directeur-generaal Alfons Moens van de Haven van Brussel het geregeld heeft over het stedelijk overslagcentrum aan de Havenlaan, naast het vorig jaar ingehuldigde Bouwmaterialendorp. Een en ander weerspiegelt de ambitie om, op termijn, het stedelijk overslagcentrum ook in te schakelen voor logistieke operaties rond bijvoorbeeld consumentengoederen.

2019 is voor de Haven van Brussel een belangrijk jaar, inzonderheid op beleidsvlak. Als gevolg van de verkiezingen kregen referentie-aandeelhouders het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (+/- 58%) en de stad Brussel (+/- 33%) nieuwe bestuurscoalities. De haven krijgt binnenkort dan ook een nieuwe raad van bestuur. De vernieuwing van het beheerscontract werd tot begin 2020 opgeschoven om het actieplan op korte termijn aansluiting te doen vinden op de krachtlijnen van het nieuwe bewind. Volgende maand stelt de Haven van Brussel zijn nieuwe masterplan (2020-2040) aan de raad van bestuur voor. Het nieuwe actieplan 2020-2024 is gekoppeld met een meerjaren investeringsplan.

Ingebed in stedelijke omgeving

Specifiek aan de haven van Brussel is zijn inbedding in een stedelijke omgeving. Dat zorgt voor een spanningsveld waar het in ontwikkeling zijnde Kanaalplan rekening mee houdt.

“De Brusselse haven fungeert als een verlengstuk van de zeehavens naar het hinterland. Er tekent zich een duidelijke kentering af: de waterweg wordt terug ontdekt met het oog op stedelijke bevoorrading, zowel voor de aan- als afvoer van goederen. Als niet gesatureerde waterweg kan het kanaal, zonder noemenswaardige investeringen, een verdubbeling van zijn trafiekvolumes aan. De verkeersdrager is weliswaar traag maar wel ecologisch verantwoord. Indien de transportoperaties zorgvuldig worden ingepland, is tijdige aanlevering gegarandeerd”, schetst Moens.

Bijkomende terreinen en kades zijn evenwel vereist om de ontwikkeling van de Haven van Brussel te bestendigen. Vorig jaar kocht het havenbestuur 2,4 hectaren bedrijfsterreinen aan de Budabrug aan. Onlangs nam het van de NMBS een terrein van 1,8 hectare over dat in het havenareaal ingesloten zat zodat de bestaande concessiehouders uitzicht krijgen op uitbreidingsmogelijkheden of mogelijkheden tot efficiëntieverhoging. Op andere watergebonden terreinen in de havenzone heeft de Haven een voorkooprecht.

“Eén van onze kernopdrachten is de optimalisatie van de beschikbare haventerreinen. Bij de reorganisatie van de voorhaven zetten we daarom maximaal in op clustering. In het Vergotedok bijvoorbeeld positioneerden we eerder een zand- en grindbedrijf naast een betoncentrale. In Europa scoren we als haven qua behandelde tonnage per m² op één na als beste”, stipt de algemeen directeur aan.

Het havenbestuur mikt, net zoals het Gewest, op een gezonde “mix” tussen residentiële en economische activiteit. De vijf betoncentrales in de havenzone (drie aan het Vergotedok, één in de voorhaven en één in de zuidelijke haven) bevinden zich dicht bij het Brusselse stadscentrum. De bouwstoffen worden over het water aangevoerd om vervolgens naar de werven te worden afgevoerd. Een harmonieus evenwicht met de buurtbewoners, in wederzijds respect, is vereist. Alfons Moens ontkent niet dat open en transparante communicatie hiervoor van uitermate groot belang is.

De ontwikkeling van Turn & Taxis langsheen de Havenlaan noopt tot aandacht voor de esthetische aspecten bij de ontwikkeling van de nabijgelegen havenactiviteiten. Het door Mpro uitgebate Bouwmaterialendorp, dat vorig jaar werd ingehuldigd, is alvast uitgegroeid tot een echte “eye catcher” in de buurt.

Nieuwe activiteiten

De basisactiviteiten van de Haven van Brussel stijgen jaarlijks met 1 à 2%. Vorig jaar nam de eigen trafiek (5,2 miljoen ton op een totaal van 7 miljoen ton) met 7,7% toe. Sinds het ontstaan van de haven in 1993 groeide de eigen trafiek met 49%.

Onder invloed van het dichtslibbende wegennet zorgen nieuwe activiteiten voor de voornaamste groeidynamiek. In twee stedelijke overslagcentra aan het Biestebroekdok en aan het Vergotedok - als gevolg van nieuw beschikbare ruimte die ontstond na de inhuldiging van het Bouwmaterialendok - worden intussen palletgoederen behandeld. Eén van de grote aanvoerders is Shipit dat inmiddels twee keer per maand bouwstoffen van gips(platen)producent Knauf over het water aanvoert, die naderhand naar de werven worden “geshuttled”.

“Bedoeling is in het Vergotedok, in eerste instantie, een consolidatiecentrum voor de bouw uit te bouwen”, bevestigt Moens.

De inspanningen van de havenoverheid beperken zich niet tot gepallettiseerde goederen en containervracht. Zo lijst het meerjarenplan van de haven momenteel alle grote bouwprojecten in de Kanaalzone op. In een volgende stap worden architecten, bouwpromotoren en de betrokken gemeentebesturen proactief benaderd om voor de aan- en afvoer van bouwstoffen, (verontreinigde) grond (426.000 ton in 2018, nvdr.) en afbraakmateriaal over de waterweg te laten lopen. Ook andere besturen (waaronder het Vlaams Gewest) worden bij de ontwikkeling van het consolidatiecentrum voor de bouw betrokken. Denk bijvoorbeeld aan de opslag van goederen voor de geplande tunnelrenovaties in Brussel.

“Naast een modal shift is ook een mental shift vereist”, zo nog onze gesprekspartner.

Alfons Moens: “Onze inspanningen beperken zich momenteel tot bouwmaterialen. Op termijn willen we, in partnership met retailers, ook de levensmiddelenindustrie bij het project betrekken. In Brussel zijn al lage emissie- en voetgangerszones die alleen voor milieuvriendelijke transportdragers toegankelijk zijn. Opzet is vanuit de stedelijke overslagcentra, in combinatie met de consolidatiecentra voor de bouw, de last-mile te overbruggen met milieuvriendelijke voertuigen (elektrisch of hybride aangedreven voertuigen, cargo-bikes, …) vanuit bijvoorbeeld ondergrondse parkings. Eens de bouwprojecten voltooid zijn, zullen we inzetten op “urban mining”. Nieuwe bewoners zullen nopen tot aan- of afvoer van levensmiddelen, huisvuil, te recycleren glas of ander te recycleren materiaal in het licht van de circulaire economie”.

Sinds twee jaar voert net.brussels 30.000 à 40.000 ton te recycleren glas af over de waterweg.
Recyclagebedrijf Comet (Châtelet) nam, naast het waterzuiveringsstation Noord, alvast het 2,2 hectaren grote bedrijfsterrein aan het Kanaal van Willebroek in gebruik, dat zijn bestemming als ro/ro-terminal niet ziet doorgaan. Het recyclagebedrijf zal er, na de bouw van een nieuwe kaaimuur, zich toespitsen op de klassieke afvalverwerking van metaal en non-ferro metalen, met focus op wit- en bruingoed.

CO2-neutrale haven

Als eerste Belgische haven pronkt de Haven van Brussel inmiddels met het label “CO2-neutrale onderneming”. Dat heeft betrekking op alle voertuigen van de haven en alle gebouwen waarin personeel werkzaam is (maatschappelijke zetel, kapiteinsdienst, mobiele Buda- en Godshuizenbrug en de sluizen van Molenbeek en Anderlecht). De restuitstoot wordt gecompenseerd. Leefmilieu Brussel kende de haven intussen ook een derde ster toe als Ecodynamische onderneming. Het wagenpark wordt stelselmatig vergroend.

Samen met Brussel Leefmilieu gaf de Haven van Brussel aanzet tot de realisatie van rioleringssystemen, waarbij regenwater en grijs water bij een aantal grote bouwprojecten (Canal Wharf, Riva-project, Turn & Taxis, …) worden gescheiden. Dat dringt het risico op overstorten, en derhalve vervuiling, in het Kanaal terug en verkleint de nood aan baggeren. Door toedoen van het havenbestuur zijn inmiddels drie opvanginstallaties voor drijfvuil actief terwijl in het kader van het Masterplan en de voorbereiding van het nieuwe beheerscontract initiatieven worden opgestart om in de komende vijf jaar de gebouwen van het havenbestuur beter te isoleren.

“Tien jaar terug was de Haven van Brussel één van de eerste om in de hoofdstad zonnepanelen te plaatsen. Met zowat 5.400 zonnepanelen op het dak was het TIR-centrum toendertijd één van de grootste zonne-installaties in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op de gebouwen en panden van de haven en zijn concessiehouders liggen ongeveer 18.500 zonnepanelen”, aldus Moens.

Een VUB-studie becijferde de milieu-impact van de Haven van Brussel. Die houdt jaarlijks ongeveer 680.000 vrachtwagens van de baan, tekent voor een vermindering van de CO2-uitstoot met 106.000 ton en levert de gemeenschap een kostenbesparing van 27 miljoen euro op.

Bouw nieuwe kaaimuren

Van het werkingsbudget van 31 miljoen euro, spendeert de Haven van Brussel jaarlijkse zowat 2,7 miljoen euro aan baggerwerken. Het totale investeringsplan voor de periode 2020-2024 vertegenwoordigt 55,4 miljoen euro. Een kleine 3 miljoen euro daarvan wordt gereserveerd voor de aanleg in 2020 van 220 meter nieuwe kaaimuur naast het waterzuiveringsstation voor recyclagebedrijf Comet. Voorts staat de verlenging met 300 meter van de kaaimuur van de containerterminal (Trimodal Terminal Brussels) op de agenda. Uitbater TTB zette vorig jaar met 37.000 TEU sterke groeiprestaties neer en heeft de ontplooiing van nieuwe trimodale initiatieven in de pijplijn.