Na een moeilijk decennium is er eindelijk licht aan het einde van de tunnel en heeft Brazilië de economische doorstart ingezet. Alles wijst op een sterke groeiversnelling in de volgende jaren.

Aan het begin van de 21^ste eeuw was er geen vuiltje aan de lucht. Brazilië behoorde - samen met Rusland, India en China - tot de BRIC-landen, die nog vóór 2050 de ontwikkelde landen economisch het nakijken zouden geven. Tot in 2010 leek Brazilië ook de hoge verwachtingen te kunnen inlossen, maar daarna zakte de economie als een kaartenhuisje ineen. Het dieptepunt kwam er in de periode 2015-2016. Op twee jaar tijd was er een economische terugval van bijna 7%. Het herstel verliep moeizaam. Bescheiden groeicijfers van 1,1% voor 2017 en 2018 gaven geen reden tot vreugde, integendeel. Gevolg: midden 2019 bevond de economie zich nog op hetzelfde niveau als 2014. Niemand nam nog de term BRIC in de mond.

Marktanalisten zijn het erover eens dat Brazilië vanaf 2013 te veel geld uitgaf. Zo mondde het linkse beleid van president Dilma Rousseff (2011-2016) uit in een sociale zekerheidsstelsel dat onhoudbaar was. Brazilianen gingen bijvoorbeeld heel vroeg met pensioen en hadden daarna tal van voordelen, zeker ambtenaren. Dat kostte de overheid handenvol geld en resulteerde in een enorm fiscaal tekort. Publieke investeringen bleven uit, de misdaad- en werkloosheidscijfers namen een hoge vlucht en corruptie was schering en inslag.

Kan Bolsonaro het tij keren?

Rousseff’s opvolger Michel Temer kon het tij niet keren. De uiterst rechtse politicus Jair Bolsonaro kwam begin 2019 aan de macht. Hij vertrouwt het economische beleid volledig toe aan zijn superminister van Economie, Paulo Guedes. De eerste maatregelen zijn alvast veelbelovend. Het parlement, dat op de steun kon rekenen van het volk en de meeste politieke partijen, keurde vrij snel een hervorming van het sociale zekerheidsstelsel goed. Daardoor komt er 180 miljard euro vrij. Dit jaar is het uiterst complexe belastingstelsel aan de beurt. Daarnaast staat de Braziliaanse beurs op een recordhoogte en wordt er sterk ingezet op de privatisering en liberalisering van de markt.

Stilaan ontsluit de Braziliaanse markt zich. Zo kunnen buitenlandse bedrijven voortaan zonder lokale vertegenwoordiging aan openbare aanbestedingen deelnemen. Een ander pluspunt voor exporteurs van kapitaalgoederen, informatica en telecommunicatie waarvoor er geen Braziliaans alternatief is, is dat er voortaan een sterk verlaagd invoertarief (0%-2%) kan worden aangevraagd via een vereenvoudigde procedure. Als de belastinghervorming erdoor komt, verdwijnt ook meteen de grootste hindernis voor marktintrede van de baan. Het uiteindelijke doel van Bolsonaro en Guedes: aansluiten bij de Top 50 op de “Ease of Doing Business”-index. Nu staat Brazilië op de 124^ste plaats.

Op welke regio’s en steden mikken?

Het zuiden is met voorsprong de economisch meest aantrekkelijke regio, met São Paulo als het kloppende hart. De gelijknamige staat is goed voor een derde van het totale Braziliaanse BNP en kende in 2019 een groei van 2,6%. Exporteurs van inputs voor de agro-sector, zoals veevoeder en meststoffen, vinden vooral opportuniteiten in Centraal- en Zuidwest-Brazilië, terwijl Porto Alegre dan weer bekend staat als het centrum voor industrie en R&D. Vreemde eend in de bijt: Rio de Janeiro, de nummer twee van het land. Hoewel de potentiële afzetmarkt er groot is, mijden de meeste exporteurs de metropool door het aanslepende veiligheidsprobleem en de complexe lokale structuur.

Brazilië is een continent op zich. Zowat alle economische sectoren zijn er goed vertegenwoordigd, van toerisme over chemie tot de auto- en luchtvaartsector. Voor elk type exporteur is er wel een markt. Maar om effectief te slagen, is er een duidelijke regel: je moet iets anders of beters aanbieden. Enkel op prijs concurreren, is onbegonnen werk met de veelheid aan Chinese aanbieders op de markt. Steek daarom genoeg tijd in marktonderzoek en ga zelf het terrein verkennen.

Grootste troeven

In vergelijking met andere Zuid-Amerikaanse landen zijn de politieke risico’s relatief klein. Terwijl 2019 een woelig jaar was voor onder meer Chili, Venezuela, Colombia, Bolivia en Ecuador, keerde in Brazilië de rust terug. Maar het grote pluspunt is de enorme binnenlandse markt. Hoewel de inkomensongelijkheid een probleem blijft, behoort zowat 13% van de bevolking intussen tot de hogere middenklasse. Met andere woorden: aan kapitaalkrachtige consumenten geen gebrek. Goed nieuws voor exporteurs van luxeproducten.

Wachten op handelsakkoord met Mercosur

Na twintig jaar bereikte de Europese Unie eindelijk een politiek akkoord met het handelsblok Mercosur, dat uit Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay bestaat. Dat document moet nu vertaald worden naar alle officiële talen van de Europese Unie. De EU-lidstaten moeten dan na een legale doorlichting het akkoord goedkeuren, waarna ook nog de Europese beslissingsorganen hun zegen moeten geven. Het is dus nog even wachten, zeker nu het Braziliaanse milieubeleid bij enkele EU-landen weerstand oproept. Het is daarentegen mogelijk dat het handelsgedeelte van de overeenkomst vroeger in werking treedt, zoals dat ook bij CETA, het akkoord tussen de EU en Canada, gebeurde. Maar vóór 2021 valt geen witte rook te verwachten.

Voor onze KMO’s is het akkoord vooral een heel aantrekkelijk vooruitzicht. Zij kampen vandaag met torenhoge invoertarieven, waardoor ze een concurrentieel nadeel oplopen. Dat zou met het akkoord verleden tijd zijn. Daarna komt er ook een vereenvoudiging van de douaneformaliteiten en een versoepeling van de verplichte testen bij invoer van een aantal producten.

Vier tips voor export naar Brazilië

1. Begin in São Paulo.

Trek je naar Brazilië, dan moet São Paulo de eerste halte zijn. Het is niet alleen het financiële centrum van het land, maar ook de grootste stad van het zuidelijk halfrond. Met ruim 20 miljoen inwoners is de potentiële afzetmarkt er enorm. Dat geldt bij uitbreiding voor de hele regio.

2. Zet in op persoonlijke relaties.

De scheiding tussen privé en werk is in Brazilië minder duidelijk dan we gewoon zijn in Vlaanderen. Gevolg: je hebt meer kans op een goede deal als je eerst voldoende aandacht besteedt aan een persoonlijke band met je handelspartner of klant. Een goede dosis Portugees kan geen kwaad. En voor zowel zakelijke als privé-doeleinden genieten kanalen zoals WhatsApp de voorkeur.

3. Kraai niet te vroeg victorie.

Brazilianen zijn doorgaans heel opgewekte, meegaande mensen. Dat geldt even goed voor lokale zakenlui. Het is dan ook niet uitzonderlijk dat je na een prospectiereis denkt dat je heel wat contracten binnen hebt. Maar de ervaring leert dat een deal niet rond is tot alle handtekeningen op papier staan. Volg daarom elke warme lead goed op. Ga er niet van uit dat het oorspronkelijke enthousiasme automatisch tot een overeenkomst zal leiden.

4. Laat je door lokale experten bijstaan.

Het is geen geheim dat Brazilië een relatief moeilijke exportmarkt is. Zeker de takswetgeving is een kluwen van jewelste. Wil je goederen importeren, dan betaal je bijvoorbeeld minder belastingen als je dat doet via staat X dan via staat Y. Raadpleeg derhalve vanaf dag 1 lokale belastingsconsulenten. Zo bespaar je heel wat onnodige kosten.

(Bovenstaande bijdrage kwam tot stand in samenwerking met Flanders Investment & Trade).

Meer info: www.flanderstrade.be.