De corona-crisis heeft bij het sinds 2016 verzelfstandigd agentschap binnen de Vlaamse overheid, dat ontstond uit het huwelijk tussen het toenmalige Agentschap Ondernemen (AO) en het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT), voor een nooit geziene werkdruk gezorgd. Precies omwille van de niet aflatende vraag naar innovatiesteun en het extra werk dat werd gecreëerd door de stelsels van de “Corona-hinderpremie” en de “Corona-compensatiepremie”.

“Die twee premies zette VLAIO op vraag van de Vlaamse overheid bijzonder snel in de markt omdat de noden van de ondernemers als gevolg van de ongeziene gezondheidscrisis bijzonder hoog waren”, aldus Andries.

De Corona-hinderpremie werd specifiek in het leven geroepen ter ondersteuning van ondernemingen die omwille van Covid-19 verplicht de deuren moesten sluiten. Bedrijven die wel open mochten blijven maar, gezien de omstandigheden, forse omzetdalingen noteerden, kwamen dan weer in aanmerking voor de “Corona-compensatiepremie”. Voornoemde premies bedroegen respectievelijk 4.000 euro, met vanaf 6 april j.l. een mogelijke vergoeding van 160 euro per dag bovenop, en 3.000 euro forfaitair.

“Meer dan 130.000 ondernemingen vroegen de Corona-hinderpremie aan. Zowat 80.000 ondernemingen dachten aanspraak op de “Corona”-compensatiepremie te kunnen maken. Dit alles voor een totaalbedrag van ruim 1,3 miljard euro, toegekend aan 176.000 ondernemingen.

Uitdaging voor VLAIO was de gigantische stroom aan aanvragen het hoofd te bieden. Het contactcenter van het verzelfstandigd agentschap explodeerde gezien het gigantisch aantal vragen rond informatie, hulp, steun en advies. De VLAIO-topman is overtuigd dat het overgrote deel van de uitbetaalde premies terecht werden toegekend. Gezien de hoge tijdsnood en het gebrek aan mankracht was individuele controle per aanvraag niet mogelijk. Dat volgt later. Eind juni stuurde het agentschap al zowat tweeduizend terugvorderingen uit voor onterecht geïnde Corona-premies.

Mark Andries: “Bovendien bleek de vraag naar de gewone dienstverlening tijdens de corona-crisis niet terug te vallen. Er waren weliswaar een aantal dossiers van biotech-, farma- en productiebedrijven die inspeelden op de pandemie, maar de toestroom van reguliere innovatiedossiers hield gewoon aan. Idem dito wat dossiers rond ontwikkelingssteun en KMO-groeisubsidies betrof. Alleen de aanvragen voor de KMO-portefeuille, die voor 90% voor opleidingen wordt ingezet, vielen in maart en april tot ongeveer een kwart terug”.

Onze gesprekspartner beseft terdege dat de Vlaamse economie op zware tijden afstevent en een grote faillissementsgolf niet uit te sluiten valt, maar verheugt zich wel in de vaststelling dat de omslag naar innovatie overduidelijk is ingezet.

“Ondernemingen die innovatiesteun aanvragen zijn met hun toekomst bezig, ze zien het belang van transformatie en innovatie in. Tegelijk is een en ander deels het bewijs dat VLAIO de positieve trend die het met de innovatiesteun wist in te zetten, kan volhouden. Bij ondernemingen met innovatieplannen staan we intussen bekend als een betrouwbare partner”, luidt het.

Strategische heroriëntatie net achter de rug

In 2018 rondde VLAIO een strategische heroriëntatie af, waarbij de primaire insteek van subsidie-orgaan werd ingeruild voor een rol als gids en doorverwijzer.

“Subsidies zijn uiteraard nog één van de instrumenten die we als agentschap kunnen inzetten, maar zijn niet langer een doel op zich. Op vandaag staat de business case van het bedrijf voorop. Dat is het startpunt van elk gesprek, elk traject, elke begeleiding en eventuele ondersteuning in de vorm van subsidies die het agentschap aangaat. We hanteren een sterk ondernemingsgerichte focus die ondernemingen maximaal bijstaat in het realiseren van hun ambities. Dat kan in de vorm van begeleiding (via VLAIO of het partnernetwerk), doorverwijzing naar kennisinstellingen (universiteiten, hogescholen, speerpunt-clusters, …) en eventueel geldelijke steun in die vorm die best bij de betrokken onderneming past”, zo nog de administrateur-generaal.

Die steun deelt VLAIO goeddeels in vier blokken op, met name investeringen (met bijzondere nadruk op ecologie en duurzaamheid), Extern Advies, Opleidingen en Onderzoek & Ontwikkeling. Die blokken staan onderling tot elkaar in relatie. Zo kan uit een onderzoeksdossier een ontwikkelingsdossier voortspruiten, dat dan weer tot een investeringsdossier kan leiden, met eventueel een verlengstuk op duurzaamheids- en/of opleidingvlak. Aldus beschikt VLAIO over een gereedschappenkist waarmee maatspecifieke oplossingen kunnen worden uitgewerkt.

Recordbedrag aan innovatiesteun in 2019

Dat de Vlaamse overheid sterk inzet op innovatie en ontwikkeling, blijkt uit de groei van de middelen die daarvoor ter beschikking worden besteld, middelen die vorig jaar integraal werden benut.

“Alleen al voor Onderzoek & Ontwikkeling kende VLAIO vorig jaar een recordbedrag van 200 miljoen euro aan individuele bedrijfssteun toe, verdeeld over een vijfhonderdtal ondernemingen. Bovenop komt nog eens zowat 100 miljoen steun aan projecten die door de zes speerpuntclusters werden voorgesteld. Nooit eerder was de totale innovatie-enveloppe in Vlaanderen zo hoog. Voorts gaat nog eens specifieke steun naar kennisinstellingen en strategische onderzoekscentra als imec, VITO, Flanders Make en het VIB. Het instrumentarium voor de ontwikkelingssteun werd in 2018 ook fors vereenvoudigd en laagdrempeliger gemaakt. De doorlooptijden van de dossiers werden sterk ingeperkt. “De meeste VLAIO-steun voor onderzoek & ontwikkeling stroomt vandaag richting kleine(re) ondernemingen. Van de 200 miljoen toegekende steun vorig jaar ging voor het eerst meer dan de helft naar K(M)O’s. Tellen we de middelgrote ondernemingen mee, dan is dat al langer beduidend meer dan de helft”, stipt Andries aan.

Sterk uitgebouwd eco-systeem

Innovatie en ontwikkeling zijn vandaag de dag steeds vaker het gevolg van samenspel en co-creatie tussen verschillende actoren. Vanuit dat besef bouwt VLAIO strategische partnerships uit. Organisaties als Voka en UNIZO, maar ook de speerpunt-clusters, zijn structurele partners. Met VDAB ging VLAIO vorig jaar een samenwerkingsakkoord aan ter ondersteuning van de Vlaamse ondernemer bij de uitdagingen van de toekomst. Medio juni werd een soortgelijk partnership met Flanders Investment & Trade (FIT) opgezet. Bijkomende partnerships zitten in de pijplijn. Met het Agentschap Natuur & Bos lopen momenteel voorbereidende gesprekken.

“VLAIO probeert met elke Vlaamse overheidsinstelling die voor ondernemingen relevant is, constructieve partnerships aan te gaan. Voor veel Vlaamse overheidsinstellingen is Agentschap Ondernemen & Innoveren vaak de toegangspoort tot het regionale bedrijfsweefsel. Als agentschap hebben we niet enkel oog voor het eigen instrumentarium, maar voor het hele aanbod van de Vlaamse overheid. Die insteek sluit aan bij onze rol als gids, die van laagdrempeligheid getuigt en sterk op de ondernemersnoden focust”, zo nog onze gesprekspartner.

Voortborduren op ingezette digitalisering

In de nabije toekomst vallen geen grote wijzigingen te verwachten in de werkingsaccenten van VLAIO. Het agentschap zette de voorbije jaren sterk in op digitale dienstverlening, zoals toegepast met de Corona-hinder- en compensatiepremies. Die bereikbaarheidsstrategie heeft voor bedrijven gigantisch geloond, zo klinkt het.

Ook de samenwerking met de partnerorganisaties (UNIZO, Voka, NSZ, Horeca Vlaanderen, …) heeft in deze hectische tijden heel sterk geloond. Tevens werd in het voorbije jaar zwaar ingezet op artificiële intelligentie, cybersecurity en klimaat. Nieuwe initiatieven in die richting, in een combinatie van ondersteuning en begeleiding, zitten in de pijplijn.

Mark Andries: “De digitale omslag van de economie, ondersteund door VLAIO met diverse instrumenten, zet zich versneld door. Daar zullen we overheidsorgaan op inspelen. De aandacht zal evenwel niet enkel gaan naar de koplopers, ook de volgers zullen een extra duwtje in de rug krijgen. Daarnaast zullen we het brede veld van ondernemingen, die niet zelf innovatie brengen, van alle steun voorzien zodat ze de rol niet lossen”.