Geheel toevallig, grapt Inge Neven, ceo van VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek), verwijst THOREAQ (wat staat voor Testbed Home Renovations, Energie solutions and AirQuality) naar zijn locatie op het Thor Park in Genk. Dat is het industriegeoriënteerde ecosysteem op de voormalige terreinen van de mijn van Waterschei (waarvan de naam op zijn beurt een knipoog is naar het illustere Thor Waterschei, de voorganger van nabij gelegen voetbalclub Racing Genk).

Als innovatie-hub van Europese eerste klasse voegt EnergyVille, het gezamenlijke energie-onderzoeksproject van KULeuven, UHasselt, VITO en imec, het Open Thor Living Lab aan zijn onderzoeksfaciliteiten toe. In deze proeftuin voor duurzame energie-oplossingen groeien onder meer een thermisch netwerk (CollectThor), een slim laden-eiland, een energieknooppunt, een PV-testveld en een bouw- en renovatie-onderzoeksproject (ConstrucThor). Op initiatief van cleantech-onderzoeksinstelling VITO opende EnergyVille nu op het Thor Park een nieuwe zichtbare realisatie, THOREAQ.

Virtuele bewoners

De twee 120 m² grote eengezinswoningen tekenen zich af op de nog lege, opgehoogde vlakte tussen de mijnschacht en de terril. De draagstructuur en buitenschil werden gerealiseerd. Enkel de buitenzijden zijn afgewerkt. De technieken en binnenafwerking zijn gepland voor dit en volgend jaar. “Nu zijn de gevels opgericht in houtskeletbouw”, stelt project manager Margo Colson, “maar dankzij de betonnen draagstructuur met ankerrails is elk wandtype mogelijk in de toekomst. De gevels zijn immers op eenvoudige manier vervangbaar”. Ook de hellende daken op de vaste tipgevels en staalstructuur ertussen kunnen vlot worden vervangen. Behalve de bouwschil lenen de woningen zich tot het testen van HVAC-installaties, energie-management en binnenluchtkwaliteit.

“Bovendien zijn beide testwoningen identiek. Ze hebben dezelfde opbouw en oriëntatie, waardoor vergelijkende testen qua bezonning/beschaduwing mogelijk zijn. Tweehonderd sensoren meten data van de opstellingen die in de ene woning een andere parameter kunnen krijgen, waardoor je het effect van die verandering kunt vaststellen. Zo kunnen verschillende verwarmingsmethodes vergeleken worden, radiatoren versus vloerverwarming bijvoorbeeld. Of kunnen we in woning A vooraan een keuken plaatsen en in woning B achteraan, om te zien welke invloed dat heeft op de verspreiding van geuren of condens. Of de verschillen in emissie van materialen of gebruiksvoorwerpen meten. De testmogelijkheden zijn heel breed”, wordt daaraan toegevoegd.

Wat een aanzienlijk effect heeft op de onderzoeksdata is dat de woningen virtueel bewoond zullen zijn. “Dus niet met echte bewoners. We simuleren bewoning door de uitstoot van warmte, vocht en CO₂, maar ook door het op afstand bedienen van huishoudtoestellen, douche of ramen”, zo nog Colson. Ook hier kunnen bijvoorbeeld verschillende gebruiksprofielen getest worden: in woning A wordt een gezin met drie kinderen gesimuleerd, in woning B een gepensioneerd koppel. Vergelijkende onderzoeken hoeven niet per definitie. Fabrikanten van bijvoorbeeld warmtepompen of vensterglas kunnen er ook in één woning hun producten testen en valideren.

Levend lab

Doel van THOREAQ is immers de faciliteit open te stellen voor de industrie. “Daartoe gingen we nog voor de realisatie van dit project bij een 45-tal producenten informeren naar hun noden en verzuchtingen. Velen gaven meteen aan interesse te hebben om hun producten hier te komen benchmarken. Afhankelijk van de wensen en de duur van die tests sluiten we dan een overeenkomst voor de inrichting en het gebruik van de testwoningen”, aldus Colson.

De dubbele testinfrastructuur van THOREAQ is uniek in Europa, dat samen met het Vlaams Fonds voor Innoveren en Ondernemen via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) instond voor de helft van de financiering van de 2 miljoen euro voor het project. “Dit draagt bij tot de versnelling van de transitie naar duurzame energie, waar Europa in voorop loopt”, verduidelijkte Marie Pierre Jouglain, voor de Europese Commissie tijdens de opening van THOREAQ. “Zo blijft de Green Deal nummer één op de Europese agenda. Met projecten als dit is de doelstelling haalbaar om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55 procent te verminderen en tegen 2050 helemaal klimaatneutraal te zijn”.

Ook Vlaams minister van Economie, Innovatie en Werk Jo Brouns (CD&V) onderschrijft het doel tegen 2050 het verouderde en energieverslindende gebouwenbestand in Vlaanderen te transformeren tot “duurzame en betaalbare” woningen. “En Vlaanderen mag inzake innovatie alle bescheidenheid laten varen. Een levend lab als dit is nog het meest efficiënte om duurzame bouwdoelstellingen te realiseren”, luidt het.

Robotica

Naast de twee testwoningen bieden een werkplaats en outdoor-werflab onderdak aan specifiek onderzoek naar bouwprocessen en robotica. “Uit bevraging van de industrie leerden we dat er nood is aan lokale en duurzame materialen, slimme realisaties en prefabricage”, zegt Marlies Van Holm, onderzoekscoördinator bij EnergyVille/VITO. “Hier in de werkplaats is gelegenheid om onderzoek te doen naar nieuwe gebouwschilelementen en geautomatiseerde constructiemethodes. Robotica en automatisering zullen in de toekomst een steeds grotere rol spelen in deze sector. We verwachten de komende jaren heel wat innovatie op dat vlak. Hier kunnen op ware schaal en in samenwerking met de industrie die processen op hun waarde worden getest”.

“Met THOREAQ leggen we het eerste puzzelstukje van de grote puzzel in de bouw- en energietransitie”, besluit Gerrit-Jan Schaeffer, general manager van EnergyVille. “Want niet alleen op het vlak van defensie moet Europa zich weerbaar tonen. Hoe minder afhankelijk we zijn van energie van buiten Europa, hoe beter”