Batterijproducenten Duracell, Energizer, Memorex, Panasonic en Varta richtten in 1995 in Brussel BEBAT op als erkend beheersorganisme om zich te conformeren naar de toen geldende Ecotaks-wetgeving voor batterijen die doelstellingen oplegde voor de inzameling van afgedankte batterijen. In 2010 verhuisde BEBAT zijn activiteiten van Brussel naar Tienen. Het investeerde er in een eigen sorteercentrum, SORTBAT N.V. Voorheen gebeurde het sorteren manueel waarbij men een zuiverheidsgraad van zowat 89% behaalde. Die kwaliteit bleek ontoereikend voor een deugdelijke recyclage.

“Dat is ook één van de redenen waarom BEBAT in eigen sorteercapaciteit investeerde. Het hele sorteerproces is in Tienen gecentraliseerd waar we, middels een manuele (twee sorteerlijnen), mechanische en volautomatische sortering, een zuiverheidsgraad van ruim 99% halen. De jaarlijkse sorteercapaciteit voor afgedankte batterijen bedraagt er 3.300 ton per shift,” aldus Vanheers.

SORTBAT speelt ook een heel belangrijke rol in het preventie- en sensibiliseringsproject van BEBAT, Villa Pila genaamd. Jaarlijks komen zo’n 4.000 leerlingen van het lager onderwijs uit heel België op bezoek bij BEBAT om er te leren over elektriciteit en batterijen alsook waarom inzameling en recyclage zo belangrijk zijn. Vorig jaar zamelde BEBAT 3.208 ton afgedankte batterijen in, opnieuw een groei met 5%.

Een andere belangrijke stap vond plaats in 2016 toen Recybat binnen BEBAT werd ingekapseld. Zodoende werd één enkel aanspreekpunt voor bedrijven inzake de aanvaardingsplicht van alle batterijen gecreëerd. Waar BEBAT zich toespitste op draagbare en industriële batterijen focuste Recybat op loodstartbatterijen voor conventionele verbrandingsmotoren binnen de automotive.

Aanvaardingsplicht

Alle bedrijven die op de Belgische markt batterijen produceren of invoeren (los dan wel in een apparaat ingebouwd) zijn onderhevig aan de aanvaardingsplicht van afgedankte batterijen. Voor een vast bedrag per op de markt gebrachte batterij neemt BEBAT die verplichting van hen over. Inmiddels telt het BEBAT-ecosysteem meer dan 3.200 deelnemers.

“In de voorbije drie jaar noteerden we een groei met 40% van aangesloten bedrijven,” zo nog onze gesprekspartner. “Doorgaans gaat het om bedrijven met kleinere batterijvolumes in nieuwe maar ook bestaande markten,” luidt het.

Waarmee Vanheers aangeeft dat BEBAT inmiddels het gros van de batterijen op het Belgisch grondgebied afdekt. Vorig jaar ging het om maar liefst 233 miljoen batterijen (65% los verkochte en 35% ingebouwde).

Het spectrum van batterijen die op de markt worden gebracht, oogt bijzonder divers, gaande van kleine horlogebatterijen, over de gekende alkaline- en smartphone-batterijen, tot grote industriële batterijen. BEBAT hanteert intern vierduizend potentiële artikelnummers waaronder men batterijen in het deelnemersplatform myBatbase kan aanmelden. De diversiteit is evenwel nog beduidend groter vermits veel batterijen op maat van een toestel of apparaat worden gemaakt. Opmerkelijk ook is de opgang van de lithium-ionbatterijen. Dat heeft voornamelijk te maken met hun herlaadbaarheid en de groeiende mobiliteit (smartphones, tablets, …).

Ruim 24.000 inzamelpunten

Voor de inzameling van afgedankte batterijen kan BEBAT op een netwerk van meer dan 24.000 inzamelpunten terugvallen. Nagenoeg de helft daarvan (11.400) zijn terug te vinden in winkel- en supermarktomgeving. Scholen (6.450) blijven een belangrijke partner, zowel op het stuk van de inzameling als van de bewustmaking. Daaraan dienen nog eens 5.600 bedrijven en kantoren alsook 550 containerparken toegevoegd.

“Per vijfhonderd inwoners heeft BEBAT één collectiepunt. Die bevinden zich op een gemiddelde afstand van 400 meter,” verduidelijkt Martine Vanheers.

BEBAT haalt een inzamelefficiëntie van 90% en is zo nummer één in Europa wat het aantal ingezamelde batterijen per inwoner betreft.

Recyclage in eigen land en buitenland

De recyclage van de afgedankte batterijen vertrouwt BEBAT aan industriële partners toe. Zo sluit het beheersorganisme contracten af met recyclers die aan minimale recyling efficiëntie-eisen per chemische familie moeten voldoen. Voor loodbatterijen bijvoorbeeld gaat het om minimum 65%. Bij nikkelcadmiumbatterijen en andere batterijen moet respectievelijk 75% en 50% worden gehaald.

“We doen echter beduidend beter. BEBAT blijft zich continu inzetten voor én een betere inzameling, én een betere recylcing”, zo luidt het.

Binnen de eigen landsgrenzen beschikt BEBAT over behoorlijk wat recyclagecapaciteit. Zo worden de alkalinebatterijen, goed voor 70% van de totale stroom afgedankte batterijen, voor recyclage naar Revatech in Luik afgevoerd. Umicore treedt op als recyclagepartner voor de lithium-ionbatterijen, Campine voor de lood(zuur)-batterijen. Dergelijke batterijen worden, omwille van hun positieve restwaarde, evenwel vaak via private operatoren aan het recyclagebedrijf toegeleverd.

Het Duitse Accurec Recycling (Krefeld) en Redux Recycling (Offenbach-am-Main) treden op als BEBAT-partner voor de recyclage van respectievelijk afgedankte nikkelcadmium- en nikkelmetaalhidridebatterijen.

Voorbereiden op nieuwe marktsituatie

BEBAT is al langer begaan met het invullen van de aanvaardingplicht van startbatterijen binnen de automotive-sector. De elektrificatie van de mobiliteit zorgt evenwel voor een nieuwe marktsituatie. Elektrische, hybride en plug-in voertuigen hebben immers (grote) modules van lithium-ion- of nikkelmetaalhidride-batterijen aan boord. Denk aan elektrisch aangedreven auto’s, autobussen en vrachtwagens tot en met grote machines voor wegenwerken. Daarnaast ontwikkelt zich een markt van grote storage-batterijen zoals voor de opslag van energie van zonnepanelen.

“Ook voor de invulling van de aanvaardingsplicht van deze grote batterijen moet BEBAT een oplossing zien te bieden”, merkt Vanheers op.

Dat een en ander de hele organisatie van het beheersorganisme voor uitdagingen zet, wordt niet ontkend.

“BEBAT is gegroeid vanuit een situatie waarin veeleer kleine batterijen werden afgehandeld, met een zekere uniformiteit in het inzamel-, sorteer- en recyclageproces. Deze markt blijft groeien maar daarnaast breekt nu ook het tijdperk van de grotere batterijen aan, vaak elk met hun specifieke eigenheid. Producenten of invoerders van dergelijke batterijen dringen aan op een individuele service. Sommige batterijen vergen ontmanteling alvorens naar de recycling te kunnen worden afgevoerd. Bepaalde producenten/invoerders zien mogelijkheden in hergebruik in eenzelfde of andere toepassing. Ook de plaats van inzameling is heel erg uiteenlopend. Er zijn producenten/invoerders die alles zelf regelen en vragen dat BEBAT enkel rapporteert aan de overheden, andere vragen dat BEBAT hun aanvaardingsplicht volledig regelt. Kortom, BEBAT en zijn inzamel- en recyclagepartners staan voor een nieuwe uitdaging. Naast het gekende collectieve inzamelsysteem dringt zich de ontwikkeling op van een stelsel van individuele, maatspecifieke oplossingen, die rekening houdt met de specificiteit van de batterijen,” kondigt onze gesprekspartner aan.

Dat de volumes van afgedankte tractiebatterijen in de toekomst exponentieel zullen toenemen, staat vast. Zelfs nu de marktpenetratie van elektrisch aangedreven voertuigen nog klein is, kondigen zich, op termijn, reusachtige extra volumes aan. Op middellange termijn weliswaar, want de levensduur van deze grote batterijen is minstens acht jaar. Maar die evolutie staat er, hoedanook, snel aan te komen.

“Momenteel vormen draagbare batterijen (minder dan 3 kilogram, niet industriële toepassing) nog het merendeel van de batterijen die op de Belgische markt worden gebracht. We verwachten evenwel dat dat vanaf 2020-2021 niet langer het geval zal zijn en dat tractiebatterijen al de bovenhand zullen uitmaken”, zo nog de directeur.