Vijf jaar na de opening heeft BlueChem, de eerste incubator voor duurzame chemie in Vlaanderen, zich stevig verankerd als een hoeksteen van innovatie in het hart van Europa’s grootste chemie-cluster. Met een palmares van 21 ondersteunde start-ups, 200 gecreëerde jobs en meer dan 100 miljoen euro aan opgehaald kapitaal heeft BlueChem zijn waarde bewezen als katalysator voor de chemie van de toekomst. De komende jaren wil BlueChem zijn impact alleen maar vergroten met de komst van een tweede vestiging in het NextGen District in Antwerpen, goed voor een investering van 6,8 miljoen euro. Daarnaast wil de incubator op termijn nieuwe wegen inslaan. Daarbij wordt gedacht aan het aanbieden van zijn expertise in ecosysteembouw als een dienst. Liesbet Boogaerts en Barbara Veranneman, respectievelijk general manager en voorzitter bij BlueChem, schetsen de ambitieuze visie van de incubator voor duurzame innovatie.

In mei 2020 opende BlueChem zijn deuren op het milieuvriendelijke bedrijventerrein Blue Gate in Antwerpen, gesteund door een unieke samenwerking tussen industrie (essenscia), overheid (stad Antwerpen, POM Antwerpen) en onderzoek (VITO). De missie was helder: veelbelovende start-ups in duurzame chemie en circulaire economie ondersteunen met geavanceerde laboratoriuminfrastructuur, diensten op maat en toegang tot een krachtig netwerk. Vijf jaar later spreken de resultaten voor zich. “We hebben een sterk merk opgebouwd met tastbare meerwaarde. BlueChem heeft jobs gecreëerd, innovaties voor klimaat en milieu gestimuleerd en aanzienlijke investeringen in industriële installaties aangetrokken”, zegt Liesbet Boogaerts. “BlueChem had de voorbije twee jaar een bezettingsgraad van meer dan 90% en is daarmee een magneet geworden voor start-ups uit binnen- en buitenland”, vult Veranneman aan.

Succesverhalen

Het succes van de incubator ligt in het vermogen om de kloof te overbruggen tussen visionaire ideeën en industriële opschaling. Bedrijven zoals TripleHelix bouwen een recyclagefabriek voor polyurethaan in het NextGen District terwijl TripleW een proefinstallatie exploiteert die voedselafval omzet in melkzuur. D-CRBN, een ander succesverhaal, werkt samen met industriële reuzen zoals BASF Antwerpen en Vopak om CO2 op te vangen en te recycleren tot waardevolle chemische grondstoffen. Toch ging het succes niet zonder slag of stoot. “Niet elk start-up traject verloopt vlekkeloos”, geeft Boogaerts toe. “We hebben één faillissement gehad, maar zelfs daaruit zijn twee nieuwe start-ups ontstaan, die nu floreren in BlueChem. Deze veerkracht onderstreept de rol van de incubator als een voedend ecosysteem waarin innovatie kan herstellen en evolueren”.

De huidige laboratoriumcapaciteit (900 m²) is bijna volledig bezet en dus barst BlueChem uit zijn voegen. De oplossing werd gevonden met een tweede incubatorgebouw in het NextGen District, de voormalige Opel-site in de Antwerpse haven die is omgevormd tot een proeftuin voor circulaire economie en duurzame chemie. Deze uitbreiding van 6,8 miljoen euro, ondersteund door 2,3 miljoen euro van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en 630.000 euro van het Vlaams Fonds voor Innoveren en Ondernemen (FIO), zal de laboratoriumcapaciteit van BlueChem verdubbelen naar 1.800 m². De werken starten in mei 2026, met een geplande opening in mei 2027. “De noodzaak voor uitbreiding werd al snel duidelijk. We zitten al twee jaar met een hoge bezettingsgraad en start-ups kloppen bij ons aan met een dringende behoefte aan labo’s. Om zowel lokaal als internationaal talent aan te trekken, moeten we de capaciteit paraat hebben”, aldus Veranneman.

De nieuwe vestiging zal voornamelijk uit laboratoria bestaan, aangevuld met kantoorruimtes die door Port of Antwerp-Bruges in het NextGen District worden voorzien. Deze strategische locatie versterkt de integratie van BlueChem in een bruisend ecosysteem. “In het NextGen District vestigen zich al scale-ups die piloot- en demo-fabrieken bouwen”, merkt Boogaerts op. “Onze nabijheid stelt ons in staat om hun R&D-behoeften te ondersteunen en nauwere banden met de industrie te smeden”. Deze stap sluit aan bij BlueChem’s doel om industriële connecties te versterken, voortbouwend op bestaande samenwerkingen met partners zoals BASF, Borealis en ExxonMobil.

Magneet voor internationaal talent

Hoewel BlueChem stevig geworteld is in Vlaanderen, gaan de ambities ook breder. “We hebben in vijf jaar drie internationale start-ups gehad, maar we willen dat aantal uitbreiden. Het nieuwe gebouw zal ons helpen om internationaal een sterkere stempel te drukken en buitenlandse innovators naar België te halen”, meent Veranneman. Deze internationale focus wordt ondersteund door BlueChem’s reputatie als kwaliteits-label. “Wanneer start-ups zeggen dat ze in BlueChem gevestigd zijn, luisteren investeerders”, legt Boogaerts uit. “We screenen kandidaten streng zodat ze aansluiten bij onze focus op duurzame chemie. Deze geloofwaardigheid trekt financiering en partnerschappen aan”.

De missie van BlueChem draait om vier pijlers van duurzame chemie: circulariteit (afval opwaarderen tot grondstoffen), biogebaseerde oplossingen, procesoptimalisatie voor energie-efficiëntie en het ontwerpen van recycleerbare producten. “Dit zijn de gebieden waar we het meeste potentieel zien”, aldus Veranneman. De urgentie van deze missie wordt onderstreept door de ambitieuze klimaatdoelen van Europa, waaronder een CO2-reductie van 90% tegen 2040. “De innovatiecurve sluit niet altijd aan bij beleidslijnen”, waarschuwt Boogaerts. “Die begint traag en versnelt later, dus we hebben realistische transities nodig. Het is onze rol om deze innovaties te versnellen, zodat Vlaanderen een leider blijft in duurzame chemie”.

Expertise-as-a-Service

De uitbreiding van BlueChem gaat niet alleen over fysieke groei, maar ook over het verdiepen van zijn rol binnen het Antwerpse innovatie-ecosysteem. Samenwerkingen met BlueApp (de pre-incubator van de Universiteit Antwerpen) en het NextGen District van de haven creëren een naadloze pijplijn van onderzoek naar opschaling. “We ondersteunen start-ups in elke fase. Blue Gate blijft onze stedelijke hub terwijl het NextGen District een industriële context biedt voor het opschalen van innovaties”, duidt Veranneman. In de toekomst wil BlueChem nieuwe wegen inslaan, zoals het aanbieden van zijn expertise in ecosysteembouw als een dienst. “We hebben aanzienlijke kennis opgebouwd in het opzetten en beheren van incubatoren”, merkt Boogaerts op. “Andere regio’s kunnen hiervan profiteren en we overwegen hoe we die expertise kunnen vermarkten”. Hoewel dit idee nog in zijn kinderschoenen staat, weerspiegelt het BlueChem’s vertrouwen in het gehanteerde model.

De chemiesector kampt momenteel met heel wat uitdagingen zoals de hoge energiekosten en de geopolitieke onzekerheden die investeringen temperen. Recente tegenslagen, zoals de beslissing van Dow Chemical om in Canada te investeren in plaats van in Terneuzen, onderstrepen de competitieve omgeving. Toch blijft BlueChem optimistisch. “Onze focus op innovatie geeft ons een unieke voorsprong. In uitdagende tijden is R&D wat Vlaanderen onderscheidt. Bovendien is het vermogen van de incubator om synergieën te creëren een belangrijke troef. Wanneer investeerders zich aandienen voor een bedrijf als D-CRBN ontdekken ze een hele portefeuille aan start-ups. Dat creëert een golf-effect, dat kleinere spelers in de slipstream van onze succesverhalen meevoert”, legt Boogaerts uit.

Chemie van de toekomst waarborgen

Terwijl BlueChem zijn vijfde verjaardag viert met de ondertekening van een concessie-overeenkomst voor de uitbreiding in het NextGen District, staat de incubator op een scharniermoment. Met 25 nationaliteiten die in de laboratoria hebben gewerkt en een groeiende internationale reputatie wil BlueChem niet alleen een Vlaams succesverhaal zijn, maar ook wereldwijd een baken voor duurzame chemie. “We waarborgen de chemie van de toekomst. Door te investeren in start-ups, investeren we in oplossingen die meerdere sectoren ten goede komen. Onze uitbreiding zal deze impact versterken en Vlaanderen aan de voorhoede van innovatie houden”, besluit Veranneman.