Antwerpen heeft als provincie aardige troeven om op terug te vallen, maar weet zich ook met gigantische uitdagingen geconfronteerd. Zo zijn er, niet in het minst, de paradox op de arbeidsmarkt, de mobiliteitsproblematiek en de schaarste aan ruimte om te ondernemen. Dit interview vond plaats net voor GM-topman Nick Reilly de sluiting van de Opel-fabriek in Antwerpen aankondigde. Provinciegouverneur Cathy Berx is er hoedanook van overtuigd dat Antwerpen op automotive-vlak ook in de toekomst een rol van betekenis zal kunnen spelen. Toch dient gewaakt over het risico op verdere ontmanteling van het industrieel weefsel in de provincie. Een oordeelkundige en proactieve diversificatie van de activiteiten dringt zich op. Ook voor de sociale partners ligt een even vitale rol weggelegd, meent de provinciegouverneur, impliciet doelend op wat zich momenteel bij chemiebedrijf Bayer Antwerpen afspeelt.

Sinds 1 mei 2008 staat Cathy Berx als gouverneur aan het hoofd van de provincie Antwerpen, die binnen Vlaanderen economisch nog steeds een toonaangevende rol opeist.

Met zijn geografische en strategische positionering binnen de “blue banana”, is Antwerpen uitstekend gelegen op de as die zowat alle potentieel sterke regio’s in Europa verbindt.

Met de haven van Antwerpen als sterke motor voor de hele regio, die tegelijk voor heel wat afgeleide tewerkstelling zorgt, beschikt de provincie over een niet te versmaden troef.

“Dat ook Limburg hiervan als Extended Gateway langsheen het Albertkanaal mee profiteert, is niet meer dan logisch. Voor Antwerpen zijn sterke hinterland-verbindingen van bijzonder belang, niet enkel richting Limburg maar ook naar Luik toe. Dankzij de recente uitspraak van de Nederlandse Raad van State, die alle hangende procedures ongegrond verklaarde, kan de Schelde, godzijdank, verder worden uitgediept. Zodoende wordt een belangrijk obstakel in de verdere ontwikkeling van de haven weggevlakt,” aldus Cathy Berx.

Alleen dreigt die strategische positie van Antwerpen ondermijnd door de mobiliteitsproblematiek.

Een Antwerps volksreferendum blies, zoals bekend, de realisatie van de derde oeververbinding (lees: de Oosterweelverbinding, nvdr.) af, een cruciaal onderdeel van het Masterplan Mobiliteit Antwerpen.

Gouverneur Berx kreeg de leiding over de gelijknamige commissie die eind deze maand een aantal concrete voorstellen moet formuleren om sneller tot rechtszekere vergunningsprocedures voor infrastructuurprojecten te komen.

“Immobilisme is geen oplossing. De beste oplossing bestaat uit een aaneenschakeling van deeloplossingen die één groot geheel vormen. Persoonlijk deel ik de overtuiging dat het Masterplan Mobiliteit Antwerpen, zoals indertijd geconcipieerd met verhoging van de bruggen boven het Albertkanaal, tramverbindingen en harde wegeninfrastructuur, met inbegrip van de Oosterweelverbinding, een heel evenwichtige en goed doordachte oplossing was. Totnogtoe kon niemand mij overtuigen van een beter of sterker alternatief. Dit alles neemt evenwel niet weg dat we in alle openheid moeten blijven zoeken naar een globale oplossing voor het Antwerpse en Vlaamse mobiliteitsvraagstuk met een breed draagvlak. Uitdaging van de Commissie-Berx, die de opdracht heeft de infrastructuur- en investeringsprojecten te versnellen, is voor een beter evenwicht te zorgen tussen individuele en gemeenschappelijke belangen. Belangrijk daarbij is dat in een vroeg stadium een breed draagvlak wordt gevonden, dat systematisch wordt gehandhaafd en door een consistente publieke besluitvorming doorheen het hele traject wordt geruggensteund,” stelt de Antwerpse provinciegouverneur.

“Men kan ronduit van een mislukking gewagen indien men voor infrastructuurinvesteringen met een strategisch belang zijn toevlucht tot een volksraadpleging nemen moet. Zelfs de initiatiefnemers van het referendum beamen dat,” wordt daaraan toegevoegd.

Risicovolle arbeidsmarktparadox

Zelfs in tijden van economische crisis zorgt de provincie Antwerpen nog steeds voor de grootste netto-jobcreatie.

Daartegenover staat dan weer dat de gouw qua tewerkstellingsgraad (lees: het aantal mensen dat effectief aan de slag is, nvdr.) helemaal niet goed scoort.

Op Limburg na, worstelt Antwerpen met de hoogste werkloosheid in Vlaanderen.

Cathy Berx: “Vooral 55-plussers en personen met een migratie-achtergrond nemen bijzonder weinig deel aan het arbeidsproces. Dat is een duidelijke zwakte, die een onmiskenbare bedreiging inhoudt. Ondanks de vergrijzing van de bevolking, vinden vooral jongeren die geboren worden in de stedelijke kernen van Antwerpen, Mechelen en, in mindere mate, Turnhout moeilijk toegang tot het reguliere arbeidscircuit. Evenwijdig met de nieuwe regularisatiegolf is het zaak bijkomende inspanningen te leveren om mensen met een migratie-achtergrond in toenemende mate te activeren door hen te vormen op vlak van taal, arbeidsethos, attitudes, normen en waarden, scholing, … De paradox op de Antwerpse arbeidsmarkt vormt niet enkel een bedreiging, maar houdt ook opportuniteiten in”.

Culturele groeipool

Als provinciegouverneur mag Cathy Berx zich verheugen in een bloeiende culturele scène.

“Als het er cultureel-artistiek goed gaat, zegt dat veel over de economische toestand van een regio,” weet onze gesprekspartner.

Antwerpen kan terzake fraaie adelbrieven voorleggen met onder meer theatergezelschappen met Europese faam en een modescène met een wereldwijde reputatie.

In de creatief-economische sectoren heerst in de provincie Antwerpen momenteel een groot dynamisme.

Nood aan industriële diversificatie …

Antwerpen mag dan nog steeds de meeste nieuwe jobs in Vlaanderen creëren, men kan moeilijk buiten de vaststelling om dat het industrieel weefsel in de gouw afkapselt.

Voorlopig triest eindpunt is de intentie tot sluiting van Opel Antwerpen, dat - zonder de impact bij de toeleveranciers te tellen - zich in de onmiddellijke schrapping van 2.600 jobs dreigt te vertalen.

Ook om die reden is het van kapitaal belang om de handdoek niet al te snel in de ring te gooien, zo luidt het.

Bovendien meent gouverneur Berx dat in Antwerpen nog kansen voor de automotive liggen weggelegd.

“Het zou voor Vlaanderen in het algemeen en Antwerpen in het bijzonder een kapitale fout zijn de automobielsector zo maar op te geven. Veeleer dan te focussen op de traditionele assemblage-activiteiten, moeten we ten volle inzetten op innovatie en vernieuwing. Vaak stelt men vast dat ingeval van delokalisatie van assemblagelijnen, de eindproducten nog dienen gecustomiseerd en aangepast aan de lokale markten. Niet zelden werd in het verleden Antwerpse know-how aangewend om in het buitenland nieuwe productie-activiteiten op te zetten. Dat is het zuiverste bewijs van de know-how en de flexibiliteit van de Antwerpse werknemers. Daarop moeten we in de toekomst kapitaliseren, zij het vanuit een sterk innovatieve insteek,” zo nog onze gesprekspartner.

Tegelijk blijft de nood aan diversificatie van de industriële basis vereist.

Enerzijds door zich sterk creërend op te stellen in sectoren als de petrochemie (lees: het duurzaamheidsaspect, nvdr.), de farmaceutische nijverheid, de automotive, …

“In de Antwerpse Kempen bijvoorbeeld werden heel veel gelijkaardige activiteiten ontwikkeld. Dat is een sterkte, maar verhoogt tevens de kwetsbaarheid. Ook hier is een sterkere regionale diversificatie een condito sine qua non,” klinkt het.

Binnen de provincie zijn echter talrijke ondernemingen aan de slag die heel specifieke niche-activiteiten ontplooien, met een hoge toegevoegde waarde, waaraan een niet onbelangrijke, haast ambachtelijke tewerkstellingscomponent hangt.

Binnen het hedendaagse klimaat aarzelt de gouverneur niet een oproep te doen tot het collectieve verantwoordelijkheidsgevoel.

Bij het ter perse gaan bleef ook de dreiging van de schrapping van de polycarbonaatproductie bij Bayer Antwerpen als een donkere wolk boven het Antwerpse havengebied hangen.

“Ook werknemers dienen hun collectieve verantwoordelijkheid op te nemen, zoals eerder al bij Antwerpse bedrijven (lees: Agfa-Gevaert, nvdr.) is gebeurd.Werknemers mogen niet te beroerd zijn om het eigen loonpakket te benchmarken ten opzichte van de (internationale) markt.Op een bepaald ogenblik moeten ook werknemersorganisaties de bereidheid tonen om deze oefening op een objectieve manier te maken en zich afvragen of het handhaven van het loonpeil in de huidige marktomstandigheden op termijn houdbaar is.

Wil men de tewerkstelling van een chemische bedrijf op duurzame wijze in Antwerpen inbedden of kiest men voor het loonpakket van het ogenblik?”, vraagt de provinciegouverneur zich luidop af.

Van de werkgevers wordt dan weer verwacht dat ze voluit investeren in onderzoek en ontwikkeling én in competenties (lees: de loopbaanontwikkeling van hun medewerkers, nvdr.).

… en bijkomende ruimte om te ondernemen

Net als in andere provincies in Vlaanderen, kampt Antwerpen met een acuut gebrek aan ruimte om te ondernemen.

“Amper 5% van het Antwerpse areaal is bestemd voor industriële doeleinden. Ruim 47% van het grondgebied wordt voor land- en akkerbouw gereserveerd,” verduidelijkt de gouverneur.

Met de creatie van 150 hectaren extra-bedrijventerreinen, scoort Antwerpen relatief goed op het stuk van de provinciale taakstelling.

Met de realisatie van Willebroek-Noord - waar in PPS-verband zowat 200 miljoen euro wordt geïnvesteerd - realiseert Antwerpen vooralsnog het grootste brownfield-project ooit in Vlaanderen.

Cathy Berx: “Studiewerk van POM-Antwerpen toont aan dat het probleem niet zozeer schuilt