De zeven jaar terug opgerichte voedings-cluster Flanders’FOOD V.Z.W. (Brussel), een spin-off van Fevia Vlaanderen die als opdracht heeft de competitiviteit van de Vlaamse voedingsindustrie te versterken door het gericht stimuleren van innovatie, rondde in 2009 zijn eerste onderzoeksprojecten af. Nu de tweejarige sperperiode achter de rug ligt, kan het innovatieplatform voor het eerst een aantal van zijn gerealiseerde onderzoeksprojecten voor het voetlicht brengen. In de voorbije maanden werden een aantal nieuwe onderzoeksprojecten opgestart met onder meer als gemeenschappelijke deler relevante maatschappelijke trends zoals duurzaamheid en gezondheid.

Flanders’FOOD telt inmiddels 281 leden, waaronder 10% van buitenlandse komaf (lees: vooral uit Nederland, nvdr.). Zowat 15% van het ledenbestand hoort thuis onder de technologiebedrijven (lees: machinebouwers, nvdr.).

“Vlaanderen telt 3.600 voedingsbedrijven, d.i. met inbegrip van bakkers en beenhouwers,” weet Erwin Lamot, algemeen directeur van Flanders’FOOD.

“Tachtig tot negentig procent van de grote voedingsbedrijven zijn inmiddels bij onze organisatie toegesloten,” luidt het.

Daarmee wordt meteen duidelijk dat het groeipotentieel voor het innovatieknooppunt voornamelijk in het KMO-weefsel schuilt. Ruim 60% van de aangesloten ondernemingen stellen minder dan 50 personen tewerk.

In de voorbije jaren schommelde het werkingsbudget van Flanders’FOOD tussen de 2,75 à 3 miljoen euro. Vorig jaar bedroeg het drie miljoen euro.

“Zowat 35% van die middelen genereren we intussen zelf via de lidgelden, de inkomsten uit seminaries en opleidingen en uit opdrachten voor derden. Dat is beduidend meer dan de 20% die de Vlaamse overheid ons oplegt,” zo nog Lamot.

De algemeen directeur maakt zich overigens sterk dat de in 2011 ingehuldigde Food Pilot op de site van ILVO (Instituut voor Landbouw- en Visserij-Onderzoek) in Melle binnen enkele jaren zelfbedruipend is. De Food Pilot is een gezamenlijk initiatief van innovatieplatform Flanders’FOOD en kenniscentrum ILVO, dat met de steun van het IWT het daglicht zag.

“De ambitie blijft de Food Pilot virtueel te verruimen met pilootinstallaties van kennisinstellingen en grote ondernemingen om aldus tot een virtuele open piloot-infrastructuur te komen,” zo nog Lamot.

Toenemend belang duurzaamheidsaspecten

Opmerkelijk is dat in de aard van de onderzoeksprojecten een duidelijke verschuiving waarneembaar is. Waar Flanders’FOOD initieel vooral werd ingeschakeld voor projecten rond productontwikkeling en voedselkwaliteit (voedselveiligheid enerzijds, evenwichtige voeding anderzijds), ligt de focus thans ook op duurzaamheid en gezondheid.

Flanders’FOOD rondde intussen 18 onderzoeksprojecten af.

Het ging om onderzoek rond acrylamide (dat tijdens het frituren in aardappelproducten wordt gevormd), bloemfunctionaliteit, Combistarch (onderzoek naar de ontwikkeling van nieuwe zetmeelfunctionaliteiten door gebruik van niet-chemisch gemodificeerd zetmeel), Claimmeat (studie naar de mogelijkheden van zowel vet- als zout/natrium-reductie in geëmulgeerde vleessystemen), FT-IR (Fourier Transform-Infrarood Spectrocopie als voorspellingstechniek voor de bepaling van de bruto-samenstelling, het vetzuurprofiel en de vetkwaliteit van vlees(waren) en eieren), fysico-chemische houdbaarheid, ijs met een verminderd vetgehalte, de kleurstabiliteit van rundsvlees, microbiologische houdbaarheid, Microsens (betere beheersing van factoren die de uitgroei van bederforganismen bevorderen), Mildheat (onderzoek naar de rol van sporenvormende micro-organismen in de houdbaarheid van minimaal verhitte, koelverse levensmiddelen), natriumreductie en/of vervanging, Redprotex (bepaling van de mate waarin polyfenolisatie onverzadigde vetzuren kan beschermen tegen microbiële hydrogenatie in de pens), betere beheersing van salmonella-besmetting bij varkensvlees, Shelflife (verbeteren van de versheid en houdbaarheid van brood), suikerreductie en/of -vervanging en vetreductie en/of -vervanging.

Lopende onderzoeksprojecten zijn ALLMOD (studie naar de impact van proces-, product- en installatie-eigenschappen op verdoken allergenen), BLOEMFUNCTIONALITEIT II (studie naar een betere beheersing van veranderingen in bloem tijdens bewaring door rationeel gebruik van additieven en enzymen), BRANTECH (identificatie van de factoren die aan de basis liggen van het negatieve effect van zemelen op producteigenschappen via gerichte modificaties van de zemel door middel van geselecteerde technieken), CALORED (zoektocht naar alternatieve formuleringen om 30% caloriereductie te verkrijgen in (room)ijs, sorbets en zuiveldesserts), CHILLMEAT (onderzoek naar aangepaste koelregimes om runderkarkassen sneller te koelen en aldus de kleurstabiliteit van rundsvlees te waarborgen), CLEANGUIDEFOOD (overzicht van praktijklijnen voor reiniging en desinfectie in levensmiddelbedrijven), FATBLOOM (ontwikkeling van strategieën om oliemigratie en vetbloemvorming tegen te gaan of te vertragen in chocoladeproducten met (praliné)vullingen), FUNCOFOOD (inventarisatie en toepassing van alternatieve (natuurlijke) anti-microbiële systemen ter controle van gisten en schimmels in levensmiddelen, INNOCEREAL (toepassing van niet-conventionele grondstoffen en gewijzigde procesparameters tijdens zuurdesemfermentaties), KWALICHARC (opstellen van een objectief beoordelingssysteem voor de kwaliteit en de smaak van Belgische charcuterie), MAPRODE_OX (in kaart brengen van de impact van materiaal, design en procesparameters op de zuurstofdoorlaatbaarheid van gethermoformeerde verpakkingen), NITRILOW (verlagen van nitriet en nitraat in (niet-)verhitte vleeswaren), NOWASTE (inventarisatie van de samenstelling van rest- en nevenstromen van groenten en fruit met het oog op verdere valorisatie), NUTRIFAT (onderzoek naar de nutritionele verbetering van vetrijke voedingsproducten door gebruik te maken van meer onverzadigde vetten), OMEGA-EI (aanrijking van eieren met Omega 3-vetzuren met behulp van micro-algen in kippevoer), OMEGA-OIL (vergelijkende studie tussen Omega 3-rijke oliën van verschillende bronnen op basis van nutritionele en (fysico-)chemische eigenschappen, STEVIA II (in kaart brengen van de stof(fen) die aan de basis liggen van smaakafwijkingen (zoals bitterheid) bij het gebruik van steviolglycosiden) en WOW (onderzoek naar de karakterisering, aanmaak en stabiliteit van dubbele emulsies voor toepassing bij vetreductie, ingrediënt-afscherming in voedings- en veevoedertoepassingen en bescherming van wateroplosbare componenten).

IWT- en internationale ondezoeksprojecten

Inmiddels rondde Flanders’FOOD met succes een aantal IWT-projecten af in het licht van thematische innovatiestimulering (Smaak en Intelligence for Food) en collectief onderzoek (Stevia). Nieuwe IWT-gesteunde validatietrajecten werden opgestart met als doel de voedselkwaliteit, -veiligheid en -processing in voedingsproductie-omgevingen beter, accurater en sneller op te volgen.

Het betreft hier het Sensors For Food (SFF)-project als platform voor de verspreiding van informatie en advies rond bestaande en opkomende sensorsystemen. Binnen dit project lopen nog vier validatietrajecten rond innovatieve sensoren (hyperspectrale camera’s, MM-golven en optische vezelbiosensoren) voor on-line kwaliteitsopvolging.

Stippen we tot slot aan dat Flanders’FOOD eind 2010 in het Europese Food2Market-project stapte. Dat initiatief van vijf partners uit Vlaanderen, Nederland en Duitsland ondersteunt voedingsbedrijven van ideegeneratie tot de uiteindelijke marktintroductie van nieuwe of vernieuwende producten.