Hoewel Zuid-Afrika zijn economische leiderspositie moest afstaan, heeft het met voorsprong de meest gediversifieerde economie van Afrika. Maar, zoals veel Afrikaanse landen, kampt Zuid-Afrika met dalende grondstoffenprijzen voor zijn ertsen, mede omdat de vraag vanuit Azië sterk is afgenomen. Bovendien heeft weerfenomeen El Niño vorig jaar lelijk huisgehouden in heel het zuiden van het continent, waardoor er een verwoestende droogte in grote delen van Zuid-Afrika heerst. De gevolgen voor de landbouwproductie zijn desastreus.

Turbulenties op politiek vlak

De politieke elite sleept zich ogenschijnlijk van het ene naar het andere overheidscorruptieschandaal. Er leven heel wat interne politieke strubbelingen die voor instabiliteit zorgen. Recent nog werd de politieke onenigheid binnen de regeringspartij ANC uitvergroot door de zware klappen die ze in de lokale verkiezingen moest incasseren.

Naast Kaapstad - al jaren het terrein van de officiële oppositiepartij DA - verloor het nu ook de macht in politiek en economisch belangrijke steden Tshwane, Port Elizabeth en Johannesburg. De gevolgen van die politiek geïnspireerde onzekerheden zijn aanzienlijk. Zo betekent het een mokerslag voor de nationale munt, de rand, en dreigt de kans dat het land zijn kredietwaardigheid naar junk-status ziet afglijden. Algemeen vertroebelt het gekibbel de focus op de toekomst en worden broodnodige maatregelen vooruitgeschoven. In het onderwijs bijvoorbeeld.

Voordelen overstijgen nadelen

Toch blijft Zuid-Afrika de belangrijkste bestemming van het continent voor directe buitenlandse investeringen. Vorig jaar trok het land maar liefst 130 nieuwe projecten aan, goed voor een bedrag dat overeenstemt met de resultaten van Nigeria, Angola en Kenia samen. Want ondanks de problemen beschikt Zuid-Afrika over een enorm gedifferentieerd economisch weefsel. Daarnaast beschikt het land over een uitstekende infrastructuur: weg, spoor, lucht, telecommunicatie, … en is het financiële systeem van een hoog kwaliteitsniveau.

Tot slot is het - ook al loopt het niet altijd van een leien dakje - een levendige democratie, waarin onder meer vrijheid van meningsuiting, een zeer moderne en vooruitstrevende grondwet en een onafhankelijk juridisch apparaat centraal staan. Zo onderscheidt Zuid-Afrika zich van de meeste andere Afrikaanse landen.

Sectoren met potentieel …

Veruit de meeste slaagkansen hebben Vlaamse bedrijven als ze technologie naar Zuid-Afrika brengen. Niet alleen als product, maar ook in de vorm van “local benefication” of lokale meerwaardeproductie. De afzetmogelijkheden blijven bestaan voor een brede waaier van industriële, semi-industriële producten of hoogtechnologische verbruiksgoederen.

Sectoren als water, energie - met een bijzondere focus op zonne- en windenergie - lucht- en ruimtevaart en agri-processing worden veruit het belangrijkst en meest kansrijk. Zo boekt hernieuwbare energie enorme successen dankzij het REIPP-programma (Renewable Energy Independent Power Producers Programme) en werden onder impuls van REIPP in de voorbije jaren voor ongeveer 200 miljard rand aan nieuwe buitenlandse investeringen aangetrokken.

Ook “new sciences” zit in de lift. Het SKA-project (Square Kilometer Array) - een radiotelescoop die radiogolven kan waarnemen in de ruimte die miljarden lichtjaren van de aarde zijn verwijderd - is hiervan het voorbeeld bij uitstek.

… en moeilijk toegankelijke sectoren

Er zijn evenwel ook sectoren waarin Vlaamse bedrijven moeilijk scoren. Zo worden kansen voor voeding en dranken vaak overschat. De Zuid-Afrikaanse industrie produceert zowat alles onder de zon en consumenten verkiezen de lokale producten boven de ingevoerde. In het algemeen kom je maar beter niet af met het klassieke argument dat je buitenlandse product beter is. Dat werkt vaak averechts bij de prijsbewuste Zuid-Afrikaanse zakenlui.

Nationale of regionale aanpak?

Zuid-Afrika is ontzettend groot. Aangezien de belangrijkste steden mijlenver van elkaar liggen - ongeveer 1.500 km tussen Johannesburg en Kaapstad - moet je er rekening mee houden dat een agent, distributeur of je eindklanten niet altijd in alle centra aanwezig zijn. Dan ben je wel verplicht om regionale netwerken uit te bouwen.

De Gauteng-provincie, met belangrijkste steden Tshwane, Pretoria en Johannesburg, is dan wel de kleinste van het land, maar ze telt wel 13 miljoen inwoners die samen goed zijn voor ongeveer 42% van het Zuid-Afrikaanse BNP. Veel hangt af van je product, maar veelal is Johannesburg de uitgelezen plek om te starten.

Meest westerse land van Afrika

Zuid-Afrika wordt vaak beschouwd als het meest westerse land van Afrika. Dat geldt ook een beetje voor de manier van zakendoen, maar toch blijft het een Afrikaans land. Zo moet je voorbereid zijn op het principe van “African time”, of het ontbreken van een strikt tijdsbesef zoals wij dat kennen. Als er andere, betere of urgentere zaken opduiken, vergeten Zuid-Afrikaanse zakenlui wel eens je afspraak. Omgekeerd geldt dit niet, wees altijd punctueel.

Het tempo voelt wat langzamer, onderhandelingen kunnen lang aanslepen. Ook krijgt prijs alsmaar vaker voorrang op het argument van een betere kwaliteit. Maar daarnaast verschilt de business-cultuur amper van de onze. Uiteraard zijn er culturele verschillen, maar geen onoverkomelijke.

(Bovenstaande bijdrage kwam tot stand in samenwerking met Flanders Investment & Trade).

Meer info: www.flanderstrade.be.