De roots van Guberna liggen dertig jaar terug in Gent, in de schoot van Vlerick Business School. Onder impuls van professor Lutgart Van den Berg ontstond een antwoord op nieuwe regelgeving en internationale ontwikkelingen rond corporate governance, in eerste instantie gericht op beursgenoteerde ondernemingen.

Later kwam het tot een fusie met de Waalse tegenhanger en kreeg de organisatie zijn huidige naam. Vandaag richt Guberna zich op alle types organisaties in België, met een duidelijke missie: better boards, better organizations and a better world. De redenering daarachter is eenvoudig: sterke raden van bestuur maken organisaties robuuster, en robuuste organisaties dragen bij tot een duurzame economie en samenleving.

KMO’s als ruggengraat van de economie

Binnen Guberna is een apart expertisecentrum uitgebouwd voor KMO’s. Het gaat om ondernemingen met tot 250 medewerkers, met hoofdzetel in België, tot en met de tweede generatie. Vanaf de derde generatie schuift het dossier intern door naar de collega’s die zich op familiebedrijven focussen.

KMO’s zijn in deze benadering geen niche, maar de kern van de economie. Een groot deel van de werkgelegenheid in Vlaanderen en België zit in familiaal aangehouden KMO’s. Tegelijk hebben zij andere noden dan beursgenoteerde groepen: aandeelhouders, management en bestuur zijn vaak in één hand gestart en pas geleidelijk uit elkaar gegroeid. Dat vraagt om een aanpak op maat.

Als een slapende raad van bestuur actief beleidsorgaan wordt

Elke vennootschap heeft bij oprichting formeel een raad van bestuur, maar in veel KMO’s is die in de praktijk niet actief. Bij een oprichter die tegelijk aandeelhouder én operationeel leidinggevende is, zitten de beslissingen geconcentreerd in één persoon of een kleine kern.

Vanaf een bepaalde schaal - vaak rond 100 medewerkers - ontstaan groeipijnen: complexere structuren, meer management-lagen, sterkere afhankelijkheid van enkele sleutelpersonen. In die fase ontstaat de nood om de raad van bestuur effectief te gebruiken als beleidsinstrument.

Guberna begeleidt onder meer trajecten waar oprichters-eigenaars richting bestuur verschuiven, een externe ceo wordt aangetrokken en directieleden doorschuiven naar de raad. Ook de transitie van een mature raad van advies naar een volwaardige raad van bestuur is een terugkerend thema. Een derde speerpunt is de ondersteuning van start-ups en scale-ups, vaak op vraag van investeerders die in ruil voor kapitaal mee aan de knoppen willen zitten.

Governance maturity-scan: groeipijnen vóór zijn

De recent gelanceerde governance maturity-scan voor KMO’s moet bedrijven helpen om groeipijnen te anticiperen in plaats van achteraf te moeten blussen. De scan vertrekt van een pragmatische insteek: veel ondernemers verliezen op een bepaald moment het overzicht, zeker wanneer de organisatie snel groeit of de complexiteit toeneemt.

Concreet werkt de scan als volgt:

• KMO’s kunnen via de website van Guberna een on-line vragenlijst invullen met 23 vragen,
• elke vraag is gekoppeld aan een schaal,
• na invullen krijgt de onderneming een eerste beeld op vijf parameters rond governance,
• vervolgens volgt een rapport met beschrijving van de huidige situatie en concrete aanbevelingen om verder te groeien, met aandacht voor typische groeipijnen waarmee ondernemingen in alle sectoren geconfronteerd worden.

Voor 2026 wil Guberna minstens 200 kmo’s door de scan loodsen. De data worden anoniem verwerkt en dienen als basis om inzicht te krijgen in de bestuurspraktijken van Belgische KMO’s en om verder onderzoek te voeden.

Raad van advies, raad van bestuur en family charter

In het KMO-landschap duiken steeds vaker structuren als raad van advies en raad van bestuur op. De functies zijn verschillend:

• Een raad van advies fungeert als coach naast het veld als een flexibel en vrijblijvend adviesorgaan. De adviseurs geven input, maar nemen geen beslissingen; de ondernemer behoudt alle beslissingsmacht.
• Een raad van bestuur is een formeel beslissingsorgaan waar bestuurders effectief “mee aan de knoppen zitten”. Dit orgaan is wettelijk geregeld en draagt mee verantwoordelijkheid voor het beleid.

Beide vormen kunnen krachtige instrumenten zijn om beleid te ondersteunen, zolang duidelijk is welke rol ze opnemen.

In familiebedrijven komt daar vaak een family charter bij: een document dat de spelregels van de familie vastlegt, zowel binnen als naast het bedrijf. Daarin worden onder meer waarden, normen en verwachtingen expliciet gemaakt. Door op voorhand te bepalen wat wel en niet past bij de identiteit van het familiebedrijf, kunnen latere conflicten vermeden worden - ook over ogenschijnlijk kleine of symbolische zaken. Het charter fungeert zo als kader bij toekomstige beslissingen.

Governance als receptenboek, niet als dikke boekenkast

Veel ondernemers associëren governance met zware juridische taal en dikke rapporten. Guberna probeert die drempel te verlagen door goed bestuur te herleiden tot een begrijpelijk beeld: het receptenboek van de onderneming.

Een bedrijf heeft jaarrekeningen, wettelijke normen en soms certificeringen, maar het is zelden juridisch verplicht om de “recepten” neer te schrijven: hoe wordt er beslist, wie is verantwoordelijk, wat gebeurt er als een sleutelfiguur wegvalt? Door die recepten wel vast te leggen - in procedures, charters, afspraken en structuren - wordt de onderneming minder kwetsbaar en beter overdraagbaar naar een volgende generatie of nieuwe managers.

Een praktisch hulpmiddel in dit verband is de Code Buysse, een pragmatisch instrument voor goed bestuur in niet-beursgenoteerde ondernemingen. De code bundelt op een beperkte ruimte de belangrijkste principes van governance voor KMO’s en wordt regelmatig geactualiseerd. Guberna was vanaf de start betrokken bij de totstandkoming en levert nog steeds input.

Professionalisering, internationalisering en de 28th regime-discussie

De vraag naar raden van advies en raden van bestuur zit in de lift. Buitenlandse studies, zoals recent onderzoek van Nyenrode Business University in Nederland, wijzen op een duidelijke toename van raden bij bedrijven met onder én boven de 100 medewerkers. Ook in Vlaanderen is die trend merkbaar: professionalisering en schaalvergroting maken het moeilijker om zonder structuren te blijven werken.

Op Europees niveau is Guberna via Ecoda betrokken bij discussies over nieuwe juridische kaders. Een recente ontwikkeling is de denkoefening rond een “28th regime”: een bijkomend vennootschapsstelsel naast de nationale stelsels, bedoeld om innovatieve start-ups en scale-ups een aantrekkelijker speelveld te geven en schaalvoordelen sneller mogelijk te maken. Zulke initiatieven kunnen in de toekomst bijkomende inspiratie bieden voor governance in groeibedrijven.

Ambities 2026: scan laten doorbreken en vuurtorenfunctie versterken

Met de governance maturity scan wil Guberna in 2026 geen revolutie forceren, maar wel een duidelijke evolutie versnellen. Hoe meer KMO’s de scan gebruiken, hoe breder goede bestuurspraktijken zich kunnen verspreiden en hoe beter de organisatie kan opvolgen welke technieken veld winnen in de praktijk.

Op langere termijn wil Guberna zich blijven positioneren als vuurtoren voor KMO’s: een vaste referentie in een omgeving die complexer wordt. Terwijl ondernemingen hun eigen koers uitzetten en groeien van kleine zeilboot naar groter schip met meerdere dekken, wil Guberna richting geven met kennis, instrumenten en begeleiding zodat KMO’s sterker, veerkrachtiger en beter voorbereid zijn op de volgende dertig jaar.